Historia i geneza początków testowania sprawności użytkowej PSÓW

Początków1 testowania sprawności użytkowej psów należy szukać około 1936 r. Wtedy to ówczesny kierownik Hodowli i Tresury Psów Policyjnych nadkom. Alojzy Grimm opublikował w czasopiśmie „Mój pies” artykuł dyskusyjny pt. Instrukcja oceny psa służbowego². Opisywał w nim konieczność większego nadzoru nad zwierzętami służbowymi i sposobem ich użytkowania w służbie. Powoływał się przy tym na rozwiązania zagraniczne, gdzie zwierzę posiadało odpowiedni „tytuł wykonawczy”³ do wykonywania zadań służbowych. W dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowało kilka kategorii psów służbowych⁴. Główny ich podział dotyczył umiejętności i wykorzystania w służbie: psy śledcze i psy w służbie zapobiegawczej, tzw. psy towarzysze. Grimm stał się autorem pierwszego sposobu testowania psów służbowych na podstawie tzw. Instrukcji Oceny Sprawności Użytkowej Psów Policyjnych. Był też pierwszą osobą, która podjęła się sprawdzenia całego pogłowia psów policyjnych w Polsce w latach 30. Jego podpisy widnieją na wszystkich zachowanych protokołach w Archiwum Akt Nowych w Warszawie⁵. W ramach oceny sprawności psa policyjnego przewodnik wraz z przydzielonym mu psem mieli wykonać wiele ćwiczeń, które oceniała wyznaczona do tego komisja. Składała się ona z Kierownika Tresury Psów Policyjnych, tresera, wyznaczonego policjanta komendy wojewódzkiej Policji oraz zaproszonego weterynarza. Przeprowadzone czynności odnotowywane były w protokole badania sprawności użytkowej psa.

Współczesne testowanie sprawności użytkowej psów służbowych

Współczesne testowanie sprawności użytkowej w zarysie przypomina te historyczne próby. Zasady przeprowadzania testowania sprawności użytkowej zostały szczegółowo opisane w zarządzeniu nr 91 Komendanta Głównego Policji z dnia 4 października 2022 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań z użyciem psów służbowych. Testowanie sprawności użytkowej przeprowadza Policyjny Instruktor Szkolenia Psów Policyjnych. W przypadku niektórych kategorii podczas oceny psów wymagany jest udział dodatkowej osoby w postaci właściwego koordynatora – chodzi tu o kategorię psów bojowych, psów do badań osmologicznych oraz psów tropiących osoby według założeń mantrailingu⁶. Testowanie sprawności użytkowej co do zasady przeprowadzane jest w związku z upływem terminu ważności atestu. Drugim powodem testowania sprawności użytkowej jest przede wszystkim zmiana przewodnika psa. Zmiana dotycząca przydzielenia psa innej osobie zawsze oznacza utratę atestu i konieczność starania się o nowy.

Wielość kategorii psów służbowych, jakie w ostatnich latach rozwinęły się w kynologii policyjnej, sprawia, że z każdą kategorią wiąże się obecnie inny katalog umiejętności. Wspólnym mianownikiem mogą być tu ćwiczenia sprawdzające umiejętności z zakresu posłuszeństwa. Jednak i one nie dotyczą wszystkich kategorii, np. psów do badań osmologicznych i psów tropiących osoby według założeń mantrailingu⁷.

Niezależnie od sprawdzanej kategorii zasadą jest, że do oceny przystępuje pies zdrowy i posiadający aktualne szczepienia przeciwko wściekliźnie²⁰. Do oceny wraz z psem może przystąpić jedynie przewodnik posiadający odpowiednie przeszkolenie w danej kategorii wraz z przydzielonym mu psem służbowym²¹. Co istotne, każde przydzielenie psa służbowego nowej osobie oznacza utratę dotychczasowego atestu, który jest imienny. Policjanci, którym przydzielono psa służbowego, a nie posiadają odpowiedniego przeszkolenia, zostają skierowani na kurs stacjonarny w danej kategorii²².

Testowanie sprawności użytkowej corocznie przeprowadzane jest na poziomie komend wojewódzkich w wyznaczonych i uzgodnionych terminach. Osoby, które do niego z różnych powodów (choroba psa, urlop wypoczynkowy, zwolnienie lekarskie przewodnika) nie przystąpiły, podlegają testowaniu dokonywanemu w Zakładzie Kynologii Policyjnej w Sułkowicach.

Zakres oceniania i okresy wystawianych atestów

Powtórne testowanie sprawności użytkowej psa przeprowadza się w szkole lub w komendzie wojewódzkiej Policji, w terminie do 30 dni od dnia ukończenia warsztatów lub zajęć dodatkowego doskonalenia sprawności użytkowej psa²⁴.

Dokumentacja

Testowanie sprawności użytkowej psa przeprowadza Policyjny Instruktor Szkolenia Psów Służbowych. Dokumentuje on swoje czynności, sporządzając protokół testowania sprawności użytkowej psa, właściwy ze względu na kategorię psa26. Oceny z testowania oraz termin ważności nowego atestu – jeśli taki zostanie wystawiony, dokumentowane są również w Książce Psa Służbowego Policji27. Zarządzenie nr 91 określa wzory dla każdej kategorii psów służbowych.

Przeprowadzone przez Policyjnych Instruktorów Szkolenia Psów Policyjnych czynności są podstawą do wydania atestu uprawniającego do pracy. Atesty te wydaje komendant szkoły Policji28 na podstawie sporządzonych protokołów testowania sprawności użytkowej.

podkom. Piotr Mrozowski
Zakład Kynologii Policyjnej CSP

1. Według § 2 pkt 17 zarządzenia nr 91 Komendanta Głównego Policji z dnia 4 października 2022 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań z użyciem psów służbowych w Policji (Dz. Urz. KGP poz. 225) jest to policjant posiadający Certyfikat Policyjnego Instruktora Szkolenia Psów Służbowych.
2. A. Grimm, Instrukcja oceny psa służbowego, „Mój Pies” 1936, nr 4, s. 6, https://polona.pl/item-view/6b6a6e87-18f6-487f-9713-afa4cc2b9501?page=7 [dostęp: 11.07.2023 r.].
3. Tamże.
4. A. Gorzałczyńska-Mróz, Początki nowoczesnego systemu szkolenia przewodników i tresury psów służbowych w Polsce, „Kwartalnik Policyjny” 2019, nr 1–2, s. 40.
5. AAN sygn. 2/349/2/5.7/2082, AAN sygn. 2/349/2/5.7/2087, AAN sygn. 2/349/2/5.7/2086, AAN sygn. 2/349/2/5.7/2083.
6. Zarządzenie nr 91 KGP, § 8–11.
7. Decyzja nr 523 Komendanta Głównego Policji z dnia 24 grudnia 2013 r. zmieniająca decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla przewodników psów do badań osmologicznych (Dz. Urz. KGP z 2014 r. poz. 1), decyzja nr 444 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 grudnia 2021 r. w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym dla przewodników psów tropiących osoby według założeń mantrailingu – poziom I (Dz. Urz. KGP z 2022 r. poz. 2).
8. Decyzja nr 330 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 października 2015 r. w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym dla przewodników psów patrolowo-tropiących do działania bez kagańca (Dz. Urz. KGP poz. 83).
9. Dotyczy psów szkolonych wg decyzji nr 232 Komendanta Głównego Policji z dnia 17 lipca 2012 r. zmieniającej decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla przewodników psów patrolowo-tropiących (Dz. Urz. KGP poz. 37) i decyzji nr 113 Komendanta Głównego Policji z dnia 12 marca 2014 r. zmieniającej decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla przewodników psów patrolowo-tropiących (Dz. Urz. KGP poz. 23).
10. Decyzja nr 329 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 października 2015 r. w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym dla przewodników psów patrolowych do działania bez kagańca (Dz. Urz. KGP poz. 82).
11. Decyzja nr 245 Komendanta Głównego Policji z dnia 10 lipca 2014 r. zmieniająca decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla przewodników psów patrolowych (Dz. Urz. KGP poz. 50).
12. Decyzja nr 190 Komendanta Głównego Policji z dnia 14 maja 2014 r. zmieniająca decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla przewodników psów tropiących (Dz. Urz. KGP poz. 39).
13. Decyzja nr 80 Komendanta Głównego Policji z dnia 5 marca 2020 r. w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym dla przewodników psów służbowych do wyszukiwania zapachów narkotyków. (Dz. Urz. KGP poz. 11).
14. Decyzja nr 127 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 marca 2014 r. zmieniająca decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla przewodników psów służbowych do wyszukiwania zapachów materiałów wybuchowych (Dz. Urz. KGP poz. 25).
15. Decyzja nr 400 Komendanta Głównego Policji z dnia 8 października 2014 r. zmieniająca decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla przewodników psów służbowych do wyszukiwania zapachu zwłok ludzkich (Dz. Urz. KGP poz. 126).
16. Decyzja nr 112 Komendanta Głównego Policji z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym dla przewodników psów służbowych do ratownictwa wodnego i wyszukiwania zapachu zwłok ludzkich (Dz. Urz. KGP poz. 19).
17. Decyzja nr 523 Komendanta Głównego Policji z dnia 24 grudnia 2013 r. zmieniająca decyzję w sprawie programu kursu specjalistycznego dla przewodników psów do badań osmologicznych.
18. Decyzja nr 444 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 grudnia 2021 r. w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym dla przewodników psów tropiących osoby według założeń mantrailingu – poziom I.
19. Decyzja nr 122 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 maja 2021 r. zmieniająca decyzję w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym dla przewodników psów do działań bojowych bez kagańca (Dz. Urz. KGP poz. 41).
20. Zarządzenie nr 91 KGP, § 34.
21. Tamże, § 35.
22. Tamże, § 22 ust. 1.
23. Tamże, § 25 ust. 14–17.
24. Tamże, § 25 ust. 21.
25. Tamże, § 25 ust. 1–3.
26. Tamże, § 25 ust. 12 oraz załącznik nr 4.
27. Tamże.
28. Tamże, § 25 ust. 4.

Testing usable efficiency of service dogs. History and modernity

The article presents the historical origin of testing usable efficiency of service dogs as well as contemporarily applied solutions used for assessing this efficiency. Moreover, the paper brings closer the catalog of skills, which are evaluated while testing dogs of a given category. In the final part the article discusses the timeliness of certificates obtained by animals and the related documentation.

Tłumaczenie: Katarzyna Olbryś