PROGRAMY PROFILAKTYCZNE – DYLEMATY ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ

Profilaktyka to zapobieganie zidentyfikowanym i spodziewanym zagrożeniom poprzez przedsięwzięcie działań mających na celu niedopuszczenie do negatywnie ocenianych przekształceń istniejącego stanu rzeczy. Zapobiegać można na wiele różnych sposobów, wśród nich daje się jednak wyróżnić dwie odrębne kategorie procedur. Pierwsza zaleca dbałość o to, „aby chwasty nie zagłuszyły żyta”, druga – o to, „aby żyto zagłuszyło chwasty”.

Programy profilaktyczne są jednym z zagadnień, które zgłębiają słuchacze policyjnych kursów dla specjalistów ds. przestępczości nieletnich. Jak wynika z poniższej analizy, jest to forma aktywująca wszystkie środowiska skupione na danym terenie w działaniach na rzecz profilaktyki i resocjalizacji.

Przestępczość nieletnich
Policyjna praktyka pokazuje, że przez ostatnie lata w przestępczości nieletnich następował proces brutalizacji i znacznie obniżył się wiek nieletnich, którzy popełniają czyny karalne. Odnotowaliśmy również, że w ciągu ostatnich dwóch lat, przy spadku przestępczości ogólnej (2005 r. – 1 379 962 przestępstwa stwierdzone; 2006 r. – 1 287 918 przestępstw stwierdzonych), nieletni popełnili więcej przestępstw. Policjanci ujawnili w 2006 r. o ponad 6000 więcej niż rok wcześniej czynów karalnych popełnionych przez nieletnich (2005 r. – 71 482; 2006 r. – 77 515). Wprawdzie statystyki pokazują, że tylko średnio co dwudzieste przestępstwo w kraju popełnione jest przez nieletnich, ale zważywszy, że dokonują go ludzie bardzo młodzi lub wręcz dzieci, jest to w szczególnym zainteresowaniu Policji.
Średnio około 85% czynów karalnych nieletni dokonują na terenie miast. W ubiegłym roku policjanci ujawnili 53 783 nieletnich podejrzanych o popełnienie czynów karalnych (ogółem podejrzanych – 587 959), czyli o 2809 więcej niż w roku 2005 (ogółem podejrzanych – 594 088).
Niepokojący jest fakt, że prawie co dziesiąty podejrzany to nieletni. Konieczne jest tutaj podkreślenie, że w ubiegłym roku policjanci ujawnili ponadto 2117 czynów karalnych popełnionych przez dzieci poniżej 13. roku życia. W ostatnich trzech latach zauważamy niewielką, ale jednak wzrostową tendencję przestępczości nieletnich w tej grupie wiekowej.

(...) (...) (...)

Zarówno dane, jak i praktyka pozwalają na stwierdzenie, że:

  • wśród czynów karalnych najczęściej popełnianych przez nieletnich dominowały te, które były skierowane przeciwko życiu, zdrowiu i przeciwko mieniu;
  • sprawcami byli w zdecydowanej większości starsi uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów;
  • większość czynów była popełniana indywidualnie, ale coraz częściej obserwuje się zjawisko działania w grupach, również z osobami pełnoletnimi;
  • popełniane czyny miały znaczny ciężar gatunkowy, charakteryzowały się również brutalnością i agresją.

    Popełnianie czynów karalnych przez nieletnich to jeden z przejawów złożonego procesu demoralizacji.

    Czy przestępczość nieletnich da się całkowicie wyeliminować?
    Jaki wpływ będą miały działania profilaktyczne podjęte wobec całej populacji nieletnich, ze szczególnym uwzględnieniem tych, którzy nie ukończyli 13 lat, z rozpoznaniem nieletnich sprawców i skutecznym egzekwowaniem orzeczonych wobec nich środków, na skuteczność zapobiegania i zwalczania przestępczości nieletnich?

    (...) (...) (...)

    Osiągnięcie sukcesu w tej dziedzinie zależy od tego, czy zostanie zapewniona ciągła współpraca przedstawicieli władz oświatowych, organów samorządowych oraz organizacji pozarządowych z Policją. Zapobieganie przestępczości integruje Policję ze społeczeństwem pojmowanym zarówno globalnie, jak też lokalnie – w mieście, osiedlu, bloku, czy na wsi. Inicjowane przez Policję i prowadzone na terenie całego kraju, w różnych formach, działania programowe w powyższym zakresie oparte są na szeroko rozumianym „Community Policing”. Obejmują one propozycje współpracy możliwe do wdrożenia w konkretnej społeczności miasta lub wsi.

    Prewencja kryminalna
    Zadania z zakresu prewencji kryminalnej realizujemy już od 16 lat. Istotnymi przedsięwzięciami w tym zakresie są wprowadzane w życie przez jednostki Policji różnorakie programy prewencyjne. Prowadzona jest ich modyfikacja lub są zastępowane przez nowe, dostosowane do istniejących potrzeb, wynikające z zagrożenia przestępczością czy też pojawiającymi się nowymi przejawami demoralizacji.

    (...) (...) (...)

    Realizowane na przestrzeni lat programy prewencyjne można podzielić na dotyczące:
  • ochrony osób i mienia,
  • bezpieczeństwa w ruchu drogowym,
  • patologii,
  • ofiar przestępstw,
  • bezpieczeństwa ogólnego.

    (...) (...) (...)

    Prewencja zintegrowana
    Od kilku lat mówimy o bezpieczeństwie jako wspólnej sprawie. Nie ma bowiem innej drogi niż właśnie wspólne działanie i wynika to nie tylko z uwarunkowań prawnych, ale również z przyczyn i istoty zagrożeń, którym musimy przeciwdziałać.
    Podmioty działające na rzecz bezpieczeństwa stanowią swoisty organizm przypominający mechanizm zegara, w którym awaria jednego z trybów może spowodować unieruchomienie całości. Szeroka współpraca w ramach tzw. prewencji zintegrowanej powoduje, że przyjęte do wykonania zadania profilaktyczne są realizowane jednocześnie przez prewencję policyjną i prewencję socjalną (społeczną).

    (...) (...) (...)

    Przeciwdziałanie przemocy
    (...)Policja tylko w I półroczu 2006 r. stwierdziła 11 916 przypadków znęcania się nad rodziną. W prawie 300 000 interwencji domowych, w których uczestniczyli policjanci, blisko 50 000 dotyczyło przemocy. Około 70% sprawców przemocy było pod wpływem alkoholu. Policjanci jednak dostrzegają również tzw. trzeźwą przemoc. Jej sprawcy to często ludzie z wysoką pozycją zawodową, którzy w sposób znacznie bardziej wyrafinowany pastwią się nad najbliższymi.

    (...) (...) (...)

    Nieletni i alkohol
    W ciągu roku policjanci pionu prewencji ujawniają kilkanaście tysięcy nieletnich pod wpływem alkoholu. Od kilku lat drastycznie rośnie liczba tych nieletnich ujawnianych przez Policję. Ograniczenie skali zjawiska alkoholizmu – jako jaskrawego przejawu patologii społecznej oraz czynnika kryminogennego – w zasadniczy sposób wpływa na poziom ładu i porządku publicznego oraz poczucie bezpieczeństwa społecznego. W każdym przypadku ujawnienia takiego faktu policjanci realizują zadania zarówno na płaszczyźnie represyjnej, jak i zapobiegawczej oraz edukacyjnej.

    (...) (...) (...)

    W ramach kompleksowego zapobiegania inicjujemy i prowadzimy wspólnie z innymi partnerami różne formy programów promujących życie bez alkoholu, np.:
  • „Bezpieczne dyskoteki” – KWP Białystok,
  • „Trzeźwy małolat”, „Alkohol i nikotyna – droga donikąd” - KWP Gorzów Wielkopolski,
  • „Gimnazjalna trzeźwość” – KPP Grójec,
  • „Życie bez nałogów i przemocy” – KPP Łuków,
  • „Gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych” – Gmina Warszawa-Centrum, dzielnica Wola,
  • „Stop patologiom” – KWP Białystok.

    (...) (...) (...)

    Żeby dzieci nie uciekały z domu...
    Każdego roku Policja poszukuje około 6000 nieletnich, z czego największą liczbę stanowią uciekinierzy w wieku 15-16 lat. Blisko połowa ucieczek następuje na skutek nieporozumień rodzinnych. Nasilenie tego zjawiska ma miejsce po zakończeniu semestru nauki lub roku szkolnego.
    W sferze działań prewencyjnych Policji, oprócz zapobiegania ucieczkom nieletnich z domów rodzinnych, znajduje się również przeciwdziałanie samobójstwom, a także negatywnym subkulturom młodzieżowym.
    Z doświadczeń specjalistów ds. nieletnich wynika, że większość nieletnich, aby utrzymać się przez dłuższy czas „na ucieczce”, dokonuje czynów karalnych – najczęściej są to włamania i drobne kradzieże przedmiotów, które później są spieniężane. Młody człowiek, pozbawiony jakiejkolwiek opieki, ma ułatwiony dostęp do narkotyków, staje się obiektem zainteresowania przywódców grup psychomanipulacyjnych i sekt, znajduje się w warunkach, które mogą go skłonić do uprawiania sezonowej prostytucji.
    Ucieczka z domu oznacza też często wypicie po raz pierwszy w życiu alkoholu. Nieletni wykazujący skłonności do ucieczek z domu, ze względu na zagrożenia dla ich rozwoju, powinni znajdować się w kręgu nie tylko szczególnego zainteresowania Policji, lecz także profilaktycznego oddziaływania m.in. szkół, poradni specjalistycznych, organizacji społecznych.

    (...) (...) (...)

    ***

    Analiza kilkunastoletnich doświadczeń pozwala zaryzykować stwierdzenie, że nie ma działań profilaktycznych, które można uznać za jednoznaczne i oczywiste. Realizacja jakiegokolwiek programu profilaktycznego w społeczności lokalnej wymaga nie tylko świadomości istniejących paradoksów, złożoności kontekstu społecznego realizacji programów, ale także rozwagi, delikatności, wyobraźni i odpowiedzialności wszystkich realizatorów programu.

    Materiał był wygłaszany na konferencji
    „Postępy profilaktyki społecznej i resocjalizacji”
    na Uniwersytecie Warszawskim w czerwcu br.
    Będzie opublikowany w materiałach pokonferencyjnych
    przez Wydawnictwo UW.

    kom. Iwona Klonowska - Senderska
    kierownik Zakładu Komunikacji Społecznej
    CSP w Legionowie
    insp. Alicja Hytrek
    radca Zakładu Komunikacji Społecznej
    CSP w Legionowie
    mł. asp. Magdalena Kacprzyńska
    wykładowca Zakładu Komunikacji Społecznej
    CSP w Legionowie