kom. Tomasz Maczuga
starszy wykładowca Zakładu Interwencji Policyjnych CSP,
biegły sądowy z zakresu taktyki i technik interwencji
W szkoleniu z taktyki interwencji należy nieustannie pamiętać o tym, jakie zadania przed policjantem postawiono i jakie ma on możliwości prawne, aby je zrealizować. Po sprecyzowaniu zadania należy opracować bezpieczne i łatwe do opanowania warianty taktyczne.
Kolejnym etapem powinno być określenie, jakie techniki interwencji (mam tutaj na myśli wykorzystanie siły fizycznej oraz umiejętność posługiwania się wszystkimi środkami przymusu bezpośredniego) i techniki strzeleckie, odpowiadające obranej taktyce, są możliwe do zastosowania podczas interwencji (głównie w sytuacjach związanych z zatrzymywaniem osób). Na koniec, kiedy już sprecyzujemy zadania, taktykę, techniki interwencyjne oraz strzeleckie, należy zastanowić się, jaka sprawność psychofizyczna jest konieczna do ich skutecznego wykonania.
Posługując się tym kluczem będziemy w stanie stworzyć wewnętrznie spójny system szkolenia z taktyki interwencji.
Jak sytuacja wygląda obecnie?
Nauczanie zbyt wielu technik interwencji, czasami brak możliwości ich wykonania „na ulicy” (działanie w mundurze, w ciasnych pomieszczeniach, w obecności osób postronnych) oraz praca z nieznanym partnerem szkolonym w inny sposób powoduje narażanie policjantów na duże niebezpieczeństwo.
Kolejnym, niezmiernie istotnym zagadnieniem, jest przygotowanie policjanta do użycia broni palnej. Jest to ekstremalna, często zaskakująca i bardzo stresująca sytuacja. Użycie broni wiąże się ze ściśle określoną przepisami procedurą, a skuteczność jej użycia zależy od poziomu wytrenowania i posiadanego sprzętu. Należy pamiętać, że częstokroć zdarzenie ma miejsce w obecności osób postronnych, o których bezpieczeństwie nie można zapominać. Opracowując system szkolenia z taktyki interwencji policyjnych, należałoby dokonać dokładnej analizy wszystkich przypadków użycia broni palnej oraz przyjrzeć się problemom związanym z użyciem środków przymusu bezpośredniego (skuteczność, przekroczenie uprawnień). Wielu cennych sugestii udzieliliby zapytani policjanci, wobec których dopuszczono się czynnej napaści, naruszenia nietykalności cielesnej oraz ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Bardzo pomocne dla szkoleniowców byłyby rzetelnie opracowane statystyki policyjne, które zawierałyby informacje dotyczące sposobu działania przestępcy i policjanta.
Trochę statystyki
Liczby pomogą wyobrazić sobie, jaka jest skala zjawiska. Policjanci prewencji interweniowali w ubiegłym roku ponad 6 milionów razy. W latach 2004-2005 Policja odzyskała w sumie 2724 sztuki broni palnej, w tym 308 sztuk karabinków i karabinów automatycznych. Do końca listopada ubiegłego roku w 430 przypadkach dokonano na policjantach czynnej napaści, w 2843 – naruszenia nietykalności cielesnej, a w 129 – ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Przestępcy, posługując się bronią palną lub innym niebezpiecznym narzędziem, brali udział w bójce i pobiciu 542 razy i dokonali 1785 rozbojów.
Policjanci (do końca listopada 2007 r.) bezskutkowo użyli broni palnej 52 razy, 19 razy zranili osobę, a w 2 przypadkach użyli broni ze skutkiem śmiertelnym. Zdarzyły się także przypadki nieuzasadnionego użycia broni palnej – bezskutkowe 13 razy i ze zranieniem 5 razy. Policjanci oddali również 95 razy strzały ostrzegawcze. Nie zapominajmy o najtragiczniejszych danych – aż 112 policjantów poniosło śmierć w służbie (dane od 1990 r. do marca 2007 r.).
Taktyka interwencji nieustannie ewoluuje i wydaje się, że dokładna analiza m.in. wydarzeń, o których mowa powyżej, zapewniłaby postęp w tej dziedzinie. Wnioski z tych analiz powinny być natychmiast przekazywane szkoleniowcom ze szkół policyjnych, policyjnych ośrodków szkolenia i jednostek terenowych Policji.
Wymiana doświadczeń
Postęp w profesjonalnym podejściu do szkolenia policjantów zależy między innymi od pasji ludzi, którzy się tym zajmują – szkoleniowców, którzy w swojej pracy nie tylko nieustannie się doskonalą, ale także permanentnie poszukują najlepszych rozwiązań pozwalających na skuteczne, zgodne z prawem i bezpieczne realizowanie czynności służbowych. Koniecznym warunkiem rozwoju jest zapewnienie możliwości systematycznej wymiany wiedzy i doświadczeń. Dydaktycy ze szkół policyjnych muszą mieć możliwość systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji – wiedzy zawodowej, umiejętności związanych z taktyką, technikami interwencji, technikami strzeleckimi oraz z metodyką. Ta ostatnia powinna pozwolić na jak najszybsze i najskuteczniejsze przygotowanie policjanta do działania w sytuacjach często zagrażających jego życiu i zdrowiu. Mam tutaj również na myśli przygotowanie psychomentalne, ponieważ niejednokrotnie zdarza się sytuacja, w której policjant – pomimo dobrego wyszkolenia technicznego – nie jest w stanie skutecznie zadziałać.
W celu poszukiwania najlepszych rozwiązań pozwalających na skuteczną i bezpieczną realizację zatrzymań niebezpiecznych przestępców oraz na profesjonalne prowadzenie szkoleń zorganizowano w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, w dniach 7-11.01.2008 r., warsztaty szkoleniowe. Ponieważ ideą warsztatów była wymiana doświadczeń pozwalająca na bezpieczne działania „na ulicy” oraz na podniesienie poziomu szkolenia funkcjonariuszy w szkołach policyjnych, do udziału w nich zostali zaproszeni eksperci z Biura Prewencji i Ruchu Drogowego KGP, Centralnego Biura Śledczego KGP, Wydziału Realizacyjnego i Wydziału Techniki Operacyjnej KSP, samodzielnych pododdziałów antyterrorystycznych Policji z Wrocławia i Poznania, komórki do spraw negocjacji Zarządu Operacji Antyterrorystycznych GSP KGP, Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szkoły Policji w Katowicach, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz przedstawiciele jednostek specjalnych Wojska Polskiego.
Przez pięć dni uczestnicy w czasie intensywnych ćwiczeń analizowali rozmaite warianty taktyczne pozwalające na skuteczną realizację zatrzymań niebezpiecznych przestępców. Zajęcia przeprowadzono w symulatorniach, na strzelnicy oraz w terenie. Przewidziano zadaniowe ćwiczenia taktyczne oraz strzelanie w porze nocnej mające na celu trening w warunkach maksymalnie zbliżonych do rzeczywistych. Eksperci zajęli się taktyką zatrzymań, rozpatrując sytuacje, kiedy policjanci działają w umundurowaniu oraz w ubiorze cywilnym.
Wnioski
Jednym z podstawowych wniosków po spotkaniu ekspertów jest stwierdzenie konieczności opracowania taktyki, która będzie swoistym fundamentem podczas szkolenia i będzie możliwa do wykorzystania przez wszystkich policjantów – biorąc pod uwagę umiejętności oraz posiadane siły i środki.
Niezbędne jest doprowadzenie do unifikacji zakresu szkolenia z taktyki interwencji oraz kontynuowanie procesu nauczania, zgodnie z wcześniej określonymi procedurami, w czasie doskonalenia zawodowego w jednostkach macierzystych Policji.
Policjant bez względu na to, gdzie odbył szkolenie, musi być w stanie współdziałać z innymi policjantami. Ideą powinno być zdecydowanie się na ściśle określone podstawowe umiejętności – należy unikać tworzenia oraz uczenia wielu rozmaitych technik i ich wariantów. Często przeszkodą jest tu preferowanie podczas szkolenia technik z określonego sportu czy sztuki walki wcześniej trenowanych przez instruktorów oraz osobiste uprzedzenia do innych, mniej znanych systemów, co często ma związek z mocno rozbudowanym ego niektórych szkoleniowców. Taka sytuacja nie może mieć miejsca, gdy stawką jest zdrowie i życie policjanta!
W czasie szkolenia należy zwrócić uwagę na taktykę policjantów działających w umundurowaniu oraz policjantów podejmujących interwencję w ubiorze cywilnym. Można odnieść wrażenie, że w szkoleniach policyjnych trochę się o tych drugich zapomina, a przecież na naszych ulicach pracują wywiadowcy oraz cała rzesza policjantów pionu kryminalnego.
Warto byłoby skorelować szkolenie z taktyki interwencji ze szkoleniem z technik interwencji oraz wyszkoleniem strzeleckim (pamiętając o przepisach prawa, którymi policjant czasami jest ograniczony).
Kadra szkoląca musi mieć możliwość systematycznego doskonalenia, wymiany doświadczeń oraz mieć dostęp do najnowszych trendów w szkoleniu z tego zakresu, wynikających z codziennych doświadczeń policjantów z jednostek terenowych. Jednakże nawet najlepszy instruktor działający według najlepszych standardów nie zdoła przeprowadzić szkolenia, jeśli nie będzie dysponował odpowiednią bazą dydaktyczną. Począwszy od wyposażenia osobistego (broń, kabury, latarki, kamizelki, środki łączności, kamuflowany ubiór cywilny itd.), poprzez pojazdy służbowe, a skończywszy na profesjonalnych symulatorniach, które w sposób maksymalnie zbliżony do realiów umożliwią bezpieczne przeprowadzenie ćwiczeń.
Zasadą powinno być, że sprzęt, który otrzymują policjanci w terenie, trafia jednocześnie do szkół i ośrodków policyjnych – umiejętności praktycznych nie można nauczyć się z książek, siedząc w ławie szkolnej.
Pamiętajmy – wszyscy, bez względu na miejsce pełnienia służby, „gramy do jednej bramki”, a naczelnym celem, który powinien nam przyświecać, jest bezpieczeństwo osobiste policjanta. Martwy czy też trwale okaleczony policjant już nigdy nie podejmie interwencji i nikomu już nie pomoże.