podinsp. Ludomir Niewiadomski
kierownik Sekcji I LK KSP
asp. szt. Henryk Kruk
specjalista Sekcji I LK KSP
Początkowo zajmowała się tym medycyna sądowa. Już w 1786 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim, na wydziale lekarskim można było posłuchać wykładu pt.: „jak zabójstwa dochodzić, obwinionych przekonać, niewinnych oswobodzić…”.
W Polsce pierwsza katedra medycyny sądowej powstała w 1804 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wykładali tam tak wybitni profesorowie, jak: Ludwik Teichmann-Stawiarski (1823-1895), który opracował metodę wykrywania krwi, oraz Leon Wachholz (1867-1942), autor około 200 prac z medycyny sądowej i współautor metody oznaczania tlenku węgla we krwi, zwanej próbą Wachholza – Sieradzkiego.
Jednakże gwałtowny rozwój kryminalistyki szeroko rozumianej rozpoczął się dopiero w XIX wieku. Wtedy to właśnie dziedzina ta rozwinęła skrzydła. Z medycyny sądowej wyodrębniła się medycyna kryminalna, a tym samym zostały stworzone podwaliny nowej dziedziny wiedzy. Jednakże o powstaniu kryminalistyki jako w pełni samodzielnej, niezależnej dziedziny wiedzy można mówić dopiero od ostatniego dziesięciolecia XIX wieku, kiedy to upowszechniono prace trzech ludzi: Alfonsa Bertillona, twórcy obiektywnych metod identyfi kacji (antropometria, portret pamięciowy), pioniera fotografi i śledczej; Francisa Galtona, twórcy identyfi kacji daktyloskopijnej, autora dzieła Fingerprints, uznawanego za pierwszy pełny opis systemu daktyloskopijnego, oraz Hansa Grossa, austriackiego sędziego śledczego, autora książki uznawanej po dzień dzisiejszy za podstawowe dzieło z zakresu kryminalistyki: Handbuch für Untersuchungsrichter als System der Kriminalistik.
Rozwój kryminalistyki na początku XX wieku znacznie usprawnił proces wykrywczy i przyczynił się do tworzenia laboratoriów i instytutów kryminalistycznych. Zalążki kryminalistyki w Polsce powstały wraz z powstaniem Policji Państwowej, już w roku 1919, kiedy to w wydziale IV Komendy Głównej Policji Państwowej zaczęto tworzyć zbiory kryminalne kart daktyloskopijnych, broni palnej, narzędzi włamywaczy, falsyfikatów, zdjęć z miejsc zbrodni, fotografi i przestępców i ich negatywów. Podstawą do tych działań był m.in. rozkaz Komendanta Głównego Policji Państwowej nakładający na policjantów obowiązek przesyłania śladów i narzędzi do KGPP w celu ich dalszych badań. W kolejnych rozkazach Komendant Główny rozszerzył i skonkretyzował zakres badań kryminalistycznych. Kryminalistyka w okresie międzywojennym była wyodrębnionym działem tylko na szczeblu Komendy Głównej i wchodziła w skład Wydziału IV Rejestracyjno-Pościgowego. Jednak nie wszystkie badania wykonywane były w Laboratorium Policyjnym, część badań wykonywał Referat Rozpoznawczy Centrali Służby Śledczej.
Do rozwoju Centrali Służby Śledczej Policji Państwowej w tym okresie znacznie przyczynił się Władysław Sobolewski (1890–1937), wieloletni kierownik tej instytucji, jeden z pierwszych w Polsce wykładowców uniwersyteckich kryminalistyki oraz autor klasycznego już dzieła: Identyfikacja łusek i pocisków z krótkiej broni palnej.
Pierwszą placówką kryminalistyczną, która powstała w powojennej Polsce, była Sekcja Naukowo-Technicznej Ekspertyzy działająca od 1945 roku w Wydziale Służby Kryminalno-Śledczej KG MO, która jednak w roku 1949 została zlikwidowana. Dopiero pod koniec 1954 roku powstały zalążki Zakładu Kryminalistycznego KG MO i pierwsze terenowe ogniwa techniki kryminalistycznej. W latach następnych, wraz z coraz powszechniejszym wykorzystaniem śladów i badań kryminalistycznych w procesie wykrywczym, ówczesne kierownictwo KG MO podjęło decyzję o utworzeniu wojewódzkich laboratoriów kryminalistycznych i rozszerzeniu zakresu działania Zakładu Kryminalistycznego. Poza wykonywaniem ekspertyz dla organów ścigania Zakład miał prowadzić działalność dydaktyczną, wydawniczą i naukową, co warunkowałoby rozwój kryminalistyki w Polsce.
W 1958 roku zmieniono nazwę zakładu na: Zakład Kryminalistyki KG MO, a także rozszerzono zakres merytoryczny jego działalności, co zwiększyło jego samodzielność i podniosło jego rangę. Równocześnie rozwijano także terenowe ogniwa kryminalistyczne i wyposażano je w odpowiedni sprzęt techniczny. Z czasem zakład ten stał się największą w kraju placówką naukowo-badawczą z zakresu kryminalistyki i miał decydujący wpływ na rozwój tej nauki w sferze praktycznej i teoretycznej.
Dalszy rozwój kryminalistyki spowodował, że w 1989 roku Minister Spraw Wewnętrznych zarządzeniem nr 25/89 powołał Instytut Kryminalistyki MSW, podległy bezpośrednio Komendantowi Głównemu Milicji Obywatelskiej. Instytut Kryminalistyki MSW stał się jedyną w Polsce jednostką naukowo- badawczą zajmującą się w sposób kompleksowy techniką i taktyką ścigania przestępstw. Był on odpowiednio do tego przygotowany zarówno pod względem kadrowym, jak i technicznym.
Wraz ze zmianami, jakie nastąpiły w Polsce w 1990 roku, zreorganizowano Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, zlikwidowano Milicję Obywatelską i powołano Policję. Rozwiązano także Instytut Kryminalistyki MSW i utworzono Biuro Techniki Kryminalistycznej KGP oraz Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji. Obydwie te instytucje połączono w roku 1991, powołując Oddział Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Departamentu Policji Kryminalnej, który w 1992 roku przekształcono w Centralne Laboratorium Kryminalistyczne KGP, funkcjonujące na prawach biura Komendy Głównej Policji i podległe bezpośrednio Komendantowi Głównemu Policji. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej i otwarciu granic jednym z głównych kierunków rozwoju CLK KGP stało się wdrażanie nowych metod badawczych wykorzystujących nowoczesną, specjalistyczną aparaturę oraz tworzenie centralnych informatycznych baz danych i kartotek kryminalistycznych.
W ramach tych działań uruchomiono Krajową Sieć Systemu Automatycznej Identyfikacji Daktyloskopijnej AFIS, Automatyczny System Identyfikacji Broni ASIB i system wczesnego ostrzegania o nowych narkotykach. Obecnie trwają prace nad utworzeniem Krajowej Bazy Danych DNA i oznaczeń identyfikacyjnych pojazdów VIN. W najbliższych latach przewiduje się rozbudowę już istniejących baz danych oraz tworzenie nowych, umożliwiających szybkie typowanie i identyfikację sprawców przestępstw kryminalnych, np.: katalogu wzorów obuwia, bazy danych głosów przestępców i terrorystów oraz bazy elektronicznych instrumentów płatniczych.
Rozwój metod i technik popełniania przestępstw wymusza szybki rozwój kryminalistyki. Jednak dalszy postęp w tej dziedzinie jest zależny od gruntownego wykształcenia techników kryminalistyki, umiejących posługiwać się nowoczesnymi technikami ujawniania i zabezpieczania śladów, a będących jednym z pierwszych ogniw w dostarczaniu materiału do dalszych badań kryminalistycznych. Stanowisko technika kryminalistyki zostało utworzone dopiero pod koniec 1954 roku i funkcjonuje do dnia dzisiejszego pod różnymi nazwami: technik kryminalny, technik dochodzeniowy, inspektor techniki kryminalistycznej, specjalista.
W okresie międzywojennym nie było takiego stanowiska. Ujawnianie i zabezpieczanie śladów na miejscach przestępstw należało do wszystkich policjantów służb śledczych. Wyposażenie policjanta udającego się na miejsce oględzin składało się także z pędzla, proszku daktyloskopijnego i folii do zabezpieczania śladów. Każdy policjant powinien potrafić zabezpieczyć przedmioty znalezione i ujawnione na miejscu przestępstwa. W przypadku napotkania trudności policjant wzywał do pomocy fachowca w konkretnej dziedzinie. Taką tendencję można też zaobserwować obecnie. Zgodnie z zarządzeniem Komendanta Głównego Policji nr 1426 z 2004 roku, policjant każdego pionu powinien potrafi ć samodzielnie przeprowadzić proste oględziny i zabezpieczyć ślady z zastosowaniem podstawowych metod techniki kryminalistycznej, czyli przy użyciu proszków i folii daktyloskopijnej, a także wykonać zdjęcia ogólne i sytuacyjne. Jest to prawidłowy kierunek, służący ekonomice prowadzenia postępowań, a także podnoszeniu wiedzy funkcjonariuszy Policji. Rola technika kryminalistyki w tych wypadkach powinna ograniczać się do prowadzenia szkoleń oraz doradztwa. Wiedza i specjalistyczne wyszkolenie techników kryminalistyki powinny być wykorzystywane w prowadzeniu bardziej złożonych oględzin miejsc zdarzeń, podczas których należy spodziewać się śladów trudnych i szerokiego ich spektrum, jak np. oględzin miejsc pożarów, wybuchów, wypadków komunikacyjnych oraz przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu.