nadkom. Robert Rodziewicz
Kierownik Zakładu Szkoleń Specjalnych CSP
Jerzy Telak
Prezes Zarządu Głównego WOPR
mł. asp. Artur Komosiński
młodszy wykładowca Zakładu Szkoleń Specjalnych CSP
RYS HISTORYCZNY
Policjanci pełnią służbę prewencyjną na wodach polskich od blisko 90 lat. Bezpośrednio po I wojnie światowej na terenie Polski działało wiele organizacji służby bezpieczeństwa, a wśród nich Straż Rzeczna. Straż Rzeczna, licząca 30 funkcjonariuszy, była formacją zbrojną z obszarem działania ograniczonym wyłącznie do rzeki Wisły, głównie w rejonie Warszawy. Dopiero rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych wydane na podstawie Ustawy z dnia 24 lipca 1919 roku o Policji Państwowej1 powołało „dla zapewnienia bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego na drogach wodnych (...), specjalne oddziały Policji Państwowej, których działalność ogranicza się w zasadzie na koryto rzeki, pas nabrzeżny, przystanie i porty”2. Oddziały te podlegały okręgowym komendom Policji Państwowej. Funkcjonariusze Państwowej Policji Rzecznej rekrutowani byli spośród zgłaszających się kandydatów i byłych funkcjonariuszy Straży Rzecznej, zlikwidowanej z dniem 1 kwietnia 1920 roku. Do szczególnych obowiązków Policji Państwowej Rzecznej należało „baczenie na bezpieczeństwo osób, kąpiących się w Wiśle”3.
W związku z tym podnoszenie kwalifikacji zawodowych funkcjonariuszy służby wodnej stanowiło ważne zadanie. Poza standardowym szkoleniem policyjnym należało przeszkolić policjantów na kursach z zakresu prowadzenia łodzi, pływania i ratownictwa. Szkolenia funkcjonariuszy policji wodnej z zakresu pływania i ratownictwa wodnego w okresie międzywojennym podejmowali się: Polski Związek Pływacki, policyjne kluby sportowe, jak też policjanci komend powiatowych przeszkoleni w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie. Głównie były to szkolenia z zakresu pływania i ratownictwa wodnego.
W 1937 roku na pływalni Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie Polski Związek Pływacki uruchomił pierwszy kurs instruktorów ratownictwa wodnego. Kurs ten ukończyło sześciu policjantów. Podobne rozwiązanie przyjęli w latach dziewięćdziesiątych animatorzy i realizatorzy współczesnego szkolenia policjantów pełniących służbę na wodach, którzy zdobywali stopnie i uprawnienia instruktorskie Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.
Pod koniec II wojny światowej, w 1944 roku, utworzono Komisariat Rzeczny Milicji Obywatelskiej w Warszawie, którego funkcjonariusze mieli zajmować się naprawą wałów przeciwpowodziowych, remontem i wyrobem sprzętu pływającego i ratowniczego, zbieraniem informacji o stanie wody w Wiśle, zabezpieczeniem mostu wybudowanego na Wiśle przez wojska radzieckie oraz remontem Śluzy Gocławskiej.
Dla zaspokojenia potrzeb wynikających z warunków na wybrzeżu i w miastach portowych, dla ochrony portów oraz dla zabezpieczenia polskiej granicy morskiej zorganizowano milicję morską. Według stanu na 14 września 1945 roku liczba milicjantów w województwie gdańskim, pełniących służbę w komisariatach morskich MO, wynosiła 339, a pod koniec 1945 roku wzrosła do 555.
Do lat sześćdziesiątych szkolenie funkcjonariuszy prowadzone w jednostkach wodnych MO polegało głównie na przekazywaniu wiedzy przez doświadczonego milicjanta młodszemu. Dopiero od końca lat sześćdziesiątych w szkole Ruchu Drogowego MO w Piasecznie, przy współpracy z WOPR i Inspektoratem Żeglugi Śródlądowej w Warszawie, wprowadzono szkolenia specjalistyczne funkcjonariuszy służby wodnej. Ostatni kurs zorganizowano w Warszawie w 1985 roku, później przejął szkolenia i próbował je kontynuować ośrodek szkolenia w Szczecinie.
WYBRANE ASPEKTY WSPÓŁCZESNEGO SZKOLENIA POLICJI WODNEJ
W 1991 roku kierownictwo służbowe Policji wprowadziło centralne szkolenie policji wodnej. Realizuje je Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. W 1996 roku powołano zespół doskonalenia zawodowego policji wodnej, który po zmianach organizacyjnych w 2003 roku był podstawą do utworzenia zespołu specjalistycznego Zakładu Służby Prewencyjnej CSP. Od 2007 roku szkolenie policjantów służby wodnej realizuje Zakład Szkoleń Specjalnych CSP. Wykładowcy tego zespołu w czasie szkolenia współpracują z wieloma podmiotami, przygotowując merytorycznie policjanta do służby na wodzie. Szczególnie wymierne korzyści przynosi współpraca z Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym, Urzędem Żeglugi Śródlądowej w Warszawie i Giżycku, Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni, Ligą Obrony Kraju, Polskim Towarzystwem Turystyczno-Krajoznawczym, Mazurską Służbą Ratowniczą.
Doskonale układająca się współpraca z Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym doprowadziła do podpisania w 1999 roku porozumienia o współpracy pomiędzy Komendantem Głównym Policji a Prezesem Zarządu Głównego WOPR. W 2007 roku zostało podpisane porozumienie pomiędzy Komendantem Głównym Policji a Prezesem WOPR dotyczące współdziałania w ciągu całego roku4.
Zajęcia na kursach przeznaczonych dla policjantów policji wodnej charakteryzują się ogromną różnorodnością w zakresie oddziaływania na przyszłego funkcjonariusza tej służby. Z jednej strony należy bowiem go wyposażyć w niezbędną wiedzę i umiejętności praktyczne, z drugiej zaś kształtować jego cechy psychiczne, które pozwolą mu sprawnie podjąć czynności policyjne i działania z zakresu ratownictwa wodnego.
Kadra dydaktyczna CSP – z instruktorem-wykładowcą, instruktorami, starszymi ratownikami i ratownikami WOPR, trenerem i instruktorami pływania, instruktorami nurkowania i z najwyższymi stopniami płetwonurkami i nurkami – posiada kwalifikacje, wiedzę, umiejętności i doświadczenie, które pozwalają prowadzić szkolenia na właściwym poziomie. Zajęcia dydaktyczne z zakresu pływania, ratownictwa wodnego, nurkowania i pomocy przedmedycznej prowadzone są między innymi na 25-metrowej pływalni CSP, w części z głębokością 4 m. Podczas trwania kursów są organizowane wyjazdy do Komisariatu Wodnego Policji, Stoczni Remontowej i Śluzy Żerań w Warszawie oraz na zaporę na Zalewie Zegrzyńskim w miejscowości Dębe. Część praktyczna doskonalenia zawodowego dla policjantów wykonujących zadania służbowe na wodach jest realizowana w Bazie Szkoleniowej CSP w Kalu. Obiekt znajduje się na północnym brzegu zatoki Paluch jeziora Święcajty, wyposażony jest w port, pomieszczenia dla kadry i słuchaczy, hangary oraz pomieszczenia gospodarcze. W lipcu 2008 roku rozpoczęła się modernizacja Bazy Szkoleniowej w Kalu. Przebudowie poddano cały obiekt wraz z infrastrukturą portową. Po modernizacji w budynku będą znajdować się dwie sale wykładowe, jednocześnie podniesiony zostanie standard zakwaterowania słuchaczy.
Do dyspozycji słuchaczy CSP pozostają łodzie motorowe – RiB Baltic 750 wyposażony w dwa silniki Diesla o mocy po 150 KM każdy, Jenny 620, RiB-630, Harpoon 490 oraz Ascaladen. Od 2009 roku do celów szkoleniowych wykorzystuje się skutery wodne Yamaha. Nowo zakupywane łodzie wyposażone są w nowoczesne silniki firmy Mercury i wysokiej klasy sprzęt nawigacyjny, tj. GPS, radar oraz kamerę termowizyjną. Wszystkie prowadzone przez CSP szkolenia są ukierunkowane przede wszystkim na kształcenie umiejętności, a ich program zawiera elementy z zakresu ratownictwa wodnego i ekologii.
PREWENCYJNE ZADANIA POLICJI NA WODACH
Zadania funkcjonariuszy policji wodnej precyzuje Zarządzenie nr 841 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 lipca 2004 roku w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów pełniących służbę na wodach i terenach przywodnych5. Do zadań specjalistycznych komisariatów i komórek Policji należy:
– ochrona bezpieczeństwa ludzi;
– zapobieganie przestępczości, wykroczeniom i innym zdarzeniom zakłócającym bezpieczeństwo i porządek na wodach i terenach przywodnych;
– wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, w szczególności naruszających przepisy w zakresie: ochrony przyrody, środowiska naturalnego i ekologii;
– zapewnienie bezpieczeństwa w żegludze oraz bezpieczeństwa osób pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne;
– ujmowanie na gorącym uczynku sprawców przestępstw i wykroczeń;
– poszukiwanie osób zaginionych oraz przedmiotów pochodzących z przestępstwa lub użytych do jego popełnienia;
– zapewnianie porządku w miejscach skażenia substancjami trującymi i innymi, powodującymi zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz środowiska naturalnego, a także przy usuwaniu ich skutków;
– zapobieganie wypadkom utonięć i ratowanie ludzi;
– zapewnianie porządku publicznego w miejscach katastrof i klęsk żywiołowych;
– szczególna ochrona zbiorników wody pitnej i rzek wpływających do nich;
– organizacja zabezpieczeń imprez masowych i turystycznych na wodach i terenach przywodnych;
– współdziałanie z innymi podmiotami realizującymi zadania w zakresie ratownictwa, ochrony bezpieczeństwa i porządku na wodach oraz ekologii;
– prowadzenie oględzin miejsca zdarzenia w wodach.
Powyższe zadania policjanci mogą wykonywać we współpracy z funkcjonariuszami Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, Straży Gminnej (Miejskiej), Państwowej Straży Rybackiej, Straży Leśnej, Państwowej Straży Pożarnej oraz członkami Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego lub innymi podmiotami, których obecność jest uwarunkowana potrzebami służby, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Centrum Szkolenia Policji przygotowuje policjantów do realizacji wymienionych powyżej zadań w ramach:
– kursu specjalistycznego dla policjantów wykonujących zadania na wodach i terenach przywodnych,
– kursu specjalistycznego dla policjantów prowadzących łodzie służbowe w trudnych warunkach atmosferycznych.
Pierwszy z nich trwa siedem tygodni i podzielony jest na trzy części. Pierwsza część, typowo teoretyczna, dotyczy prewencyjnych aspektów pełnienia służby. Obejmuje ona takie obszary wiedzy, jak:
– przepisy żeglugowe,
– locje i nawigacje,
– wybrane zagadnienia z prawa, w tym przepisy ustaw szczególnych związanych z prawem na wodach i terenach przywodnych.
Zajęcia z locji i nawigacji są realizowane w formie wyjazdowej, tak by słuchacze mogli zobaczyć obiekty hydrotechniczne, o których zdobywają wiedzę na zajęciach. Drugą część stanowią zajęcia praktyczne: na pływalni – pływanie i ratownictwo wodne; w pracowni pomocy przedmedycznej – pierwsza pomoc; na strzelnicy – strzelanie. Część praktyczna związana jest z pobytem słuchaczy w Bazie Szkoleniowej Centrum Szkolenia Policji w Kalu.
Celem drugiego szkolenia jest przygotowanie policjantów do wykonywania zadań specjalistycznych w służbie prewencyjnej na wodach w trakcie trudnych warunków pogodowych i hydrologicznych, w tym zbliżonych do powodziowych. Są to między innymi takie zadania, jak: podejmowanie działań ratowniczych, obsługa specjalistycznego sprzętu nawigacyjnego (radar, echosonda, kamera termowizyjna, GPS), manewrowanie łodzią.
1. Ustawa z dnia 24 lipca 1919 roku o Policji Państwowej (Dz. Pr. P. P. Nr 61, poz. 363).
2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 18 lutego 1920 r., wydane w porozumieniu z Ministrem Robót Publicznych w przedmiocie organizacji Policji Państwowej, pełniącej służbę na drogach wodnych, na podstawie art. 2 przepisów przejściowych do ust. z dnia 24 lipca 1919 r. o Policji Państwowej (Dz. U. Nr 23, poz. 132).
3. H. FR., Z życia Komisariatu Rzecznego P. P. w Warszawie, „Na posterunku” 1933.
4. Porozumienie pomiędzy Komendantem Głównym Policji a Prezesem Zarządu Głównego Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego zawarte w Warszawie dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie współdziałania w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego na wodach i terenach przywodnych (Dz. Urz. KGP Nr 13, poz. 106)
5. Dz. Urz. KGP Nr 13, poz. 68.