podinsp. Dariusz Boruszewski
Zastępca Kierownika Zakładu Ruchu Drogowego CSP

mł. asp. Mariusz Jackowski
instruktor Zakładu Ruchu Drogowego CSP

Właściwie całą istotą nowelizacji jest zmiana dotycząca szkoleń kwalifikacji wstępnej lub szkoleń okresowych. Szczegółowo zasady oraz zakres tematyczny szkoleń są określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie szkolenia kierowców wykonujących przewóz drogowy (Dz. U. Nr 53, poz. 314).
Szkolenie kwalifikacji wstępnej trwa 280 godzin, natomiast kwalifikacji wstępnej przyspieszonej – 140 godzin. Zajęcia składają się z części teoretycznej i praktycznej, które obejmu-ją m.in. kształcenie zawodowe w zakresie racjonalnego kierowania pojazdem, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa, oraz testy kwalifikacyjne.
Szkolenie okresowe prowadzone w formie kursu okresowego lub w formie cyklu zajęć obejmuje zajęcia teoretyczne trwające 35 godzin. Zmiana  przewiduje  zwolnienia  niektórych  kierowców  ze szkolenia kwalifikacji. Ci kierowcy rozpoczynają od szkolenia okresowego, a następnie wszyscy co pięć lat muszą je powtarzać. Potwierdzeniem szkolenia kwalifikacji wstępnej lub przyspieszonej albo szkolenia okresowego jest świadectwo kwalifikacji zawodowej wydane przez ośrodek szkolący.
Wprowadzone szkolenia zastąpiły dotychczasowe, które obowiązywały:
- w zakresie kursów dokształcających dla prawa jazdy kategorii D i D1 do 10 września 2009 r.;
- w zakresie kursów dokształcających dla prawa jazdy kategorii C i C1 do 10 września 2010 r.

Zmianie ulega cały rozdział 7a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874, z późn. zm.) dotyczący kwalifikacji kierowcy wykonującego przewóz drogowy¹. Nowe zasady określają, iż przedsiębiorca lub inny podmiot wykonujący przewóz drogowy może zatrudnić kierowcę, jeżeli osoba ta:
- posiada odpowiednie uprawnienie do kierowania pojazdem samochodowym, określone w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym;
- nie ma przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy;
- nie ma przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy;
- uzyskała kwalifikację wstępną lub kwalifikację wstępną przyśpieszoną, zwaną dalej „kwalifikacją”;
- ukończyła szkolenie okresowe.
Wymagań dotyczących szkoleń kwalifikacji i okresowych nie stosuje się do kierowcy pojazdu:
- do kierowania którego wymagane jest prawo jazdy kategorii A1, A, B1, B lub B + E;
- którego konstrukcja ogranicza prędkość do 45 km/h;
- wykorzystywanego przez siły zbrojne;
- obrony cywilnej;
- jednostek ochrony przeciwpożarowej lub jednostek odpowiedzialnych za utrzymanie bezpieczeństwa lub porządku publicznego;
- poddawanego testom drogowym do celów rozwoju technicznego przez producentów, jednostki badawczo-rozwojowe lub szkoły wyższe;
- odbywającego przejazd bez osób lub ładunku;
- w celu dokonania jego naprawy lub konserwacji,
- z miejsca zakupu lub odbioru;
- używanego w sytuacjach zagrożenia lub przeznaczonego do akcji ratunkowych;

wykorzystywanego do:  
- nauki jazdy osób ubiegających się o prawo jazdy,
- szkolenia osób posiadających prawo jazdy,
- przeprowadzania państwowego egzaminu osób ubiegających się o prawo jazdy;
- wykorzystywanego do użytku osobistego w przewozie drogowym osób lub rzeczy;
- wykorzystywanego do przewozu materiałów lub urządzeń niezbędnych kierowcy do jego pracy, pod warunkiem że prowadzenie pojazdu nie jest jego podstawowym zajęciem.

SZKOLENIE KWALIFIKACJI
Kierowcy, którzy uzyskali prawo jazdy kategorii d1, d1 + E, d lub d + E po 10 września 2008 r. oraz kategorii c1, c1 + E, c lub c + E po 10 września 2009 r., chcąc wykonywać zawód kierowcy, muszą wcześniej przystąpić do szkolenia w ramach kwalifikacji wstępnej lub kwalifikacji wstępnej przyspieszonej. Bez niej nie mogą wykonywać pracy kierowcy zawodowego.
Wiek jest warunkiem tego, jakie szkolenie musi odbyć kierowca – kwalifikacji wstępnej czy kwalifikacji wstępnej przyspieszonej, tj.
18 lat – w przypadku kierowcy prowadzącego pojazd samochodowy, dla którego wymagane jest posiadanie prawa jazdy kategorii: C lub C + E, jeśli uzyskał on odpowiednią kwalifikację wstępną, C1 lub C1 + E, jeśli uzyskał on odpowiednią kwalifikację wstępną przyśpieszoną,
21 lat – w przypadku kierowcy prowadzącego pojazd samochodowy, dla którego wymagane jest posiadanie prawa jazdy kategorii: C lub C + E, jeśli uzyskał on odpowiednią kwalifikację wstępną przyśpieszoną, D lub D + E, jeśli uzyskał on odpowiednią kwalifikację wstępną, D1 lub D1 + E, jeśli przewóz jest wykonywany na liniach regularnych, których trasa nie przekracza 50 km, i jeśli kierowca uzyskał odpowiednią kwalifikację wstępną przyśpieszoną;
23 lata – w przypadku kierowcy prowadzącego pojazd samochodowy, dla którego wymagane jest posiadanie prawa jazdy kategorii D lub D + E, jeśli uzyskał on odpowiednią kwalifikację wstępną przyśpieszoną.
Kierowca obowiązany jest uzyskać kwalifikację odpowiednio do pojazdu samochodowego, którym zamierza wykonywać przewóz drogowy. Kierowca, który uzyskał kwalifikację w zakresie określonego bloku programowego i zamierza wykonywać przewozy innymi pojazdami samochodowymi niż te, dla których wymagane jest prawo jazdy odpowiadające zakresowi uzyskanej kwalifikacji, jest obowiązany odbyć odpowiednią kwalifikację uzupełniającą lub kwalifikację uzupełniającą przyśpieszoną.

SZKOLENIA OKRESOWE
Postanowienia dyrektywy, jak i przepisy przejściowe ustawy zachowują prawa nabyte kierowców. Kierowca, który do 10 września 2008 r. uzyskał prawo jazdy kategorii D1, D1+E, D lub D+E, jest zwolniony z obowiązku ukończenia szkolenia kwalifikacji wstępnej. W przypadku kierowców, którzy uzyskali prawo jazdy kategorii C1, C1+E, C lub C+E, termin ten jest dłuższy o rok, czyli do dnia 10 września 2009 r.
Ustawa w przepisach przejściowych określa również harmonogram szkolenia okresowego dla kierowców, którzy nie podlegają szkoleniu kwalifikacji. Ze względu na przewidywaną dużą liczbę osób, jaka będzie zobligowana do ukończenia szkolenia okresowego, zaproponowano, aby kierowcy, ze względu na termin uzyskania określonej kategorii prawa jazdy, brali udział w szkoleniu okresowym, co pozwoli na równomierne obciążenia ośrodków szkolenia w poszczególnych latach.
Szkolenie okresowe jest prowadzone w ośrodku szkolenia w ramach bloków programowych określonych odpowiednio do kategorii prawa jazdy. Kierowca może odbywać szkolenie okresowe w jednej z następujących form: kursu okresowego, cyklu zajęć rozłożonych w okresie pięciu lat, obejmującego program kursu okresowego.
Kierowca wykonujący przewóz drogowy różnymi pojazdami, dla których wymagane jest posiadanie prawa jazdy co najmniej dwóch kategorii, może ukończyć szkolenie okresowe z zakresu jednego bloku programowego. Kierowca obowiązany jest co pięć lat, począwszy od dnia uzyskania świadectwa kwalifikacji zawodowej poświadczającego uzyskanie kwalifikacji, ukończyć szkolenie okresowe odpowiednio do pojazdu, którym wykonuje przewóz drogowy.
WAŻNE! Kierowcy, o których mowa w tabeli, obowiązani są po ukończeniu pierwszego szkolenia okresowego wykonać badania lekarskie i psychologiczne przed dniem uzyskania wpisu do prawa jazdy.

BADANIA LEKARSKIE I PSYCHOLOGICZNE
Zmiana wprowadziła również częstotliwość badań lekarskich i psychologicznych. Kierowca wykonujący przewóz drogowy podlega powyższym badaniom do ukończenia 60 r.ż. – co 5 lat, po ukończeniu 60 lat – co 30 miesięcy. Pierwsze badanie jest wykonywane przed dniem wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie kwalifikacji, a każde następne dla kierowcy w wieku do 60 lat – w terminie właściwym do ukończenia szkolenia okresowego, jednak nie później niż do dnia wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie szkolenia okresowego.
Przedsiębiorca lub inny podmiot wykonujący przewóz drogowy jest obowiązany do kierowania kierowców na szkolenia okresowe oraz badania lekarskie i psychologiczne.

SPOSÓB POTWIERDZENIA KWALIFIKACJI KIEROWCY
W myśl art. 39f ustawy o transporcie drogowym kierowca wykonujący przewóz drogowy jest obowiązany uzyskać wpis do polskiego krajowego prawa jazdy, potwierdzający spełnienie
ww. wymagań. Zgodnie z art. 97a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn. zm.) właściwy miejscowo starosta dokonuje w prawie jazdy wpisu. Wpis dokonywany jest na pisemny wniosek kierowcy na podstawie przedłożonych kopii:
- świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego uzyskanie kwalifikacji wstępnej lub przyspieszonej albo świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie szkolenia okresowego;
- orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań lekarskich do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy;
- orzeczenia psychologicznego stwierdzającego brak przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy.
Świadectwo kwalifikacji zawodowej, potwierdzające ukończenie szkolenia okresowego w zakresie jednego z bloków programowych, wydane osobie, o której mowa w art. 39d ust. 6 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, stanowi podstawę do uzyskania wpisu, o którym mowa wyżej, w zakresie posiadanych kategorii prawa jazdy spośród kategorii C1, C1 + E, C, C + E, D1, D1 + E, D i D + E.
Wpis jest dokonywany w formie wymiany prawa jazdy. Prawo jazdy w zakresie kategorii, której dotyczy wpis, wydaje się na okres 5 lat, liczony od daty wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej, przy czym termin ten nie może być dłuższy niż  okres ważności orzeczenia lekarskiego lub psychologicznego.
Zgodnie z § 7, ust. 2, pkt 11 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 21 stycznia 2004 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 24, poz. 215, z późn. zm.) wpis potwierdzający ukończenie kwalifikacji wstępnej lub szkolenia okresowego dokonywany jest na dokumencie prawa jazdy w postaci kodu „95” i daty jego ważności w pozycji „ograniczenia” przy kategorii prawa jazdy, której dotyczy aktualne świadectwo kwalifikacji zawodowej, w układzie „95.DD.MM.RRRR.”.
Ponadto załącznik 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 89, poz. 855, z późn. zm.) określa, iż w polach kolumny oznaczonej liczbą 12 umieszcza się liczbowe oznaczenia kodów i subkodów, które oznaczają następujące ograniczenia w korzystaniu z uprawnień lub informacje dodatkowe, np. „95” – potwierdzenie posiadania świadectwa kwalifikacji zawodowej.
W nawiązaniu do art. 39f ustawy o transporcie drogowym, dla kierowcy niebędącego obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, posiadającego prawo jazdy wydane przez państwo trzecie, wykonującego lub zamierzającego wykonywać przewóz drogowy na rzecz przedsiębiorcy mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, potwierdzeniem spełnienia ww. wymagań jest świadectwo kierowcy.
Natomiast kierowcy, wykonującemu lub zamierzającemu wykonywać przewóz drogowy osób, który uzyskał kwalifikację wstępną lub ukończył szkolenie okresowe i ubiega się o wpis do prawa jazdy potwierdzający spełnienie ww. wymagań starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wymienia posiadane przez niego prawo jazdy zagraniczne na polskie krajowe prawo jazdy, dokonując jednocześnie wpisu potwierdzającego te wymagania.
Dodatkowym warunkiem wymiany prawa jazdy jest złożenie przez przedsiębiorcę oświadczenia o zatrudnieniu lub nawiązaniu współpracy z tym kierowcą, który będzie wykonywał lub wykonuje na jego rzecz przewozy drogowe.
W przypadku osoby nieposiadającej miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i niewykonującej przewozów na rzecz podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymagania dotyczące kwalifikacji lub szkolenia okresowego uznaje się za spełnione, gdy osoba ta posiada w prawie jazdy albo w karcie kwalifikacji kierowcy aktualny wpis potwierdzający ukończenie kwalifikacji wstępnej lub szkolenia okresowego w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EfTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.
W przypadku osoby zamieszkałej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wykonującej przewozy na rzecz podmiotu mającego siedzibę za granicą wymagania dot. ukończenia szkolenia okresowego uznaje się za spełnione, gdy osoba ta posiada w prawie jazdy albo w karcie kwalifikacji kierowcy aktualny wpis potwierdzający ukończenie szkolenia okresowego w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EfTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 17 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym, kierowcy do czasu uzyskania wpisu do prawa jazdy potwierdzającego odbycie szkolenia okresowego są obowiązani mieć przy sobie i okazywać na żądanie uprawnionego organu wydane przez przewoźnika drogowego zaświadczenie potwierdzające zatrudnienie i spełnianie wymagań, o których mowa wyżej.
Powyższe stosuje się odpowiednio do przewoźnika drogowego wykonującego osobiście przewozy oraz do niezatrudnionego przez przewoźnika drogowego kierowcy wykonującego przewozy na jego rzecz.

1. przewóz drogowy – transport drogowy lub niezarobkowy przewóz drogowy, a także każda podróż odbywana w całości lub części po drogach publicznych przez pojazd, z ładunkiem lub bez, używany do przewozu osób lub rzeczy.