Bezpieczeństwo Polaków w badaniach opinii społecznej

Każde państwo w trosce o własne bezpieczeństwo narodowe ustala zbiór wartości wewnętrznych i przyjmuje odpowiedni zespół środków zabezpieczających je przed wszelkiego rodzaju zagrożeniami. Mogą to być przedsięwzięcia podejmowane w ramach wewnętrznej funkcji państwa (np. wzmacnianie jego siły militarnej, gospodarczej, optymalizacja systemu społeczno-politycznego i stabilności politycznej), a także działania realizowane w ramach funkcji zewnętrznej (międzynarodowej).

Funkcja wewnętrzna polega na zapewnieniu porządku i  bezpieczeństwa wewnątrz kraju, co osiąga się poprzez działanie organów administracyjnych państwa. Funkcja zewnętrzna natomiast objawia się poprzez działalność prowadzoną w zakresie stosunków z  innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi, a jej istotą jest ochrona interesów państwa prowadzona głównie przez jej służbę dyplomatyczną.

Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa spoczywa w Polsce na wielu podmiotach. Można je przypisać wszystkim organom administracji rządowej i  samorządowej. W zakresie swoich kompetencji odpowiedzialność taką ponoszą również instytucje publiczne, organizacje i  stowarzyszenia. Powszechnie jednak uznaje się, że ciężar odpowiedzialności za  bezpieczeństwo wewnętrzne w głównej mierze spoczywa na Policji.

Częścią odpowiedzialności za bezpieczeństwo obciążone jest również społeczeństwo – obywatele naszego państwa funkcjonujący w różnego rodzaju grupach, wspólnotach, społecznościach oraz instytucjach. Jan Widacki podkreśla, że skuteczność działań policyjnych jest uwarunkowana współdziałaniem ze społeczeństwem. Dla zapewnienia poczucia bezpieczeństwa działania Policji muszą być wspierane działaniami społeczności lokalnych i  samorządów. Działania Policji, innych instytucji i społeczności lokalnych muszą być ze sobą skoordynowane.

Należy przyjąć, że oprócz wielu innych czynników, bezpieczeństwo w państwie wpływa na poczucie bezpieczeństwa osobistego. Mając na celu monitorowanie deklarowanego przez obywateli poczucia bezpieczeństwa, Policja bada ten obszar w różnych badaniach opinii – zarówno jakościowych, jak i ilościowych.

Z badania „Rola Policji i innych służb w zapewnieniu bezpieczeństwa i  porządku publicznego”, przeprowadzonego w 2008 r. metodą FGI (zogniskowane wywiady grupowe) wynika, że poczucie bezpieczeństwa definiowane jest przede wszystkim w  kategoriach fizycznego bezpieczeństwa osobistego oraz bezpieczeństwa mienia. Czuć się bezpiecznie, to znaczy nie obawiać się przestępstw z kategorii przestępczości pospolitej (np. napadu, pobicia, kradzieży). W spontanicznych wypowiedziach badanych nie występują w tym kontekście inne zagrożenia, np. w ruchu ulicznym.

Wypowiedzi badanych wskazują, że największe znaczenie dla ogólnego poziomu poczucia bezpieczeństwa ma sytuacja w miejscu zamieszkania. Miejsca publiczne można omijać, jeśli zachodzi obawa, że mogą tam zaistnieć jakieś zagrożenia, natomiast „u siebie” musi być bezpiecznie z założenia.

Potencjalne zagrożenia w miejscu zamieszkania i miejscu publicznym postrzegane są podobnie – głównie ze strony młodych ludzi lub nietrzeźwych. W miejscach publicznych jako większe postrzegane jest zagrożenie napadem rabunkowym czy zuchwałą kradzieżą, natomiast w  miejscu zamieszkania wymieniane są w tym kontekście raczej incydenty o mniejszym ciężarze, np. zaczepki.

Ogólnie rzecz biorąc, miejsce zamieszkania postrzegane jest jako bezpieczniejsze – jest znane, ewentualne zagrożenia są „oswojone”, łatwiej sobie z nimi radzić. Z drugiej strony, o  ile w  postrzeganych jako niebezpieczne miejscach publicznych można po prostu nie bywać, o tyle ewentualnych zagrożeń w miejscu zamieszkania nie da się w ten sposób unikać. Bezpieczeństwo w miejscu zamieszkania wydaje się ważniejsze – ludzie chcą czuć się bezpiecznie przede wszystkim „u siebie”.

Służbą postrzeganą przez badanych jako w decydującym stopniu odpowiedzialną za tak rozumiane bezpieczeństwo obywateli jest Policja. Na tle innych służb (ABW, Straż Graniczna, CBA, Straż Miejska) zakres obowiązków i działania Policji są najbardziej znane. Warto podkreślić, że źródłem wiedzy i opinii o Policji jest – w  przeciwieństwie do innych służb (poza Strażą Miejską) – przede wszystkim doświadczenie w kontaktach z Policją i obserwacja pracy policjantów.

Obecność patroli policyjnych zarówno w okolicach miejsca zamieszkania, jak i  w  miejscach publicznych postrzegana jest jako istotny element wpływający na wzrost poczucia bezpieczeństwa – widok munduru policyjnego sprawia, że ludzie czują się bezpieczniej.

Warto podkreślić, że różnice w ocenie poziomu bezpieczeństwa i ocenie pracy Policji mają charakter pokoleniowy. Młodzież i dorośli stoją niejako „po dwóch stronach barykady”: dorośli upatrują zagrożeń ze strony młodzieży, w związku z czym z zadowoleniem przyjmują wszelkie prewencyjne działania Policji wymierzone w tę grupę, młodzież natomiast czuje się nękana przez Policję, co powoduje ich mniej pozytywne nastawienie do funkcjonariuszy.

[...]

Agnieszka Brzeźniak
główny specjalista Wydziału Analiz Gabinetu KGP

 


Pełna wersja artykułu Bezpieczeństwo Polaków w badaniach opinii społecznej w pliku PDF