Ostatnie zmiany w prawie, a także nagłośnienie tego zjawiska poprzez kampanie profilaktyczne i informacyjne skierowane do kobiet doświadczających przemocy przyczyniły się do podjęcia przez katalońską formację policyjną Mossos d’Esquadra działań, których celem jest wprowadzenie określonych strategii prewencyjnych, jak również monitorowanie każdego indywidualnego przypadku przemocy. Takie podejście pomogło utworzyć sieć pomocy oraz umożliwiło udział przedstawicieli innych organizacji we wspólnej pracy na rzecz ofiar przemocy. Pozwala to w odpowiedni sposób reagować i zaspokajać ich potrzeby.
Ochrona ludzi oraz zapobieganie i badanie przestępstw stanowią ustawowe zadania katalońskiej formacji Mossos d’Esquadra. W związku z tym ich wezwania dotyczą konieczności udzielenia pomocy ofiarom poprzez zapewnienie opieki i ochrony.
W 1994 r. powstała Grupa Opieki nad Ofiarami Przemocy utworzona przez prokuratora okręgowego. Do jej głównych zadań należą ochrona i doradztwo ofiarom przemocy domowej, seksualnej i ze względu na płeć.
W 1998 r. Grupa ta została włączona do struktur Policji, a jej zadania były realizowane w ramach okręgu policyjnego w rejonie Girony. Początkowo była ona odpowiedzialna za udzielanie pomocy prokuratorowi okręgowemu w Gironie w zakresie zapobiegania przypadkom przemocy domowej i ze względu na płeć oraz ich monitorowania.
W 2008 r. jednostka Mossos d’Esquadra jako organ ścigania utworzony w Katalonii, rozszerzyła zasięg działalności na całe katalońskie terytorium. Podczas jej wdrażania w latach 1994–2008 Grupy Opieki nad Ofiarami Przemocy powstawały przy posterunkach Policji w Katalonii. Obecnie funkcjonuje ich 85, zrzeszając 191 specjalistów.
Grupy Opieki nad Ofiarami Przemocy są profesjonalnie przygotowane do zapewnienia właściwej opieki oraz monitorowania sytuacji ofiar przemocy ze strony mężczyzn, przemocy domowej i wobec innych bezbronnych ofiar.
Wyszkoleni funkcjonariusze Policji realizują zadania z zakresu udzielania informacji oraz porad dotyczących praw i środków prawnych przysługujących ofiarom przemocy, a także organizacji i instytucji zajmujących się tą kwestią. Ponadto monitorują oni każdy indywidualny przypadek, utrzymując kontakt z ofiarą (a także agresorem oraz rodziną ofiary) w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa oraz egzekucji postanowień sądu dotyczącej ich sprawy.
Utworzenie wyspecjalizowanych Grup Opieki nad Ofiarami Przemocy okazało się sukcesem na różnych polach. Stały się one elementem polityki bezpieczeństwa publicznego skupionej na podnoszeniu świadomości, iż przemoc domowa oraz przemoc ze względu na płeć nie są prywatną sprawą rodziny. Co więcej, zdefiniowanie tego zjawiska jako działania kryminalnego zmusiło Policję do podjęcia działań w zakresie zapobiegania, wykrywania i monitorowania przypadków przemocy, stawiania zarzutów sprawcom oraz ochrony ofiar.
Nowe podejście Policji do ofiar
W 2011 r. Departament Spraw Wewnętrznych Rządu Katalonii opracował Plan Ochrony i Opieki nad Ofiarami Przemocy Domowej i Wobec Kobiet jako podkreślenie ich zaangażowania w walkę z przemocą domową i wobec kobiet. Zgodnie z jego założeniami, działania rządu wykraczają poza zadania Policji, ponieważ angażują również inne służby wspomagające, które biorą udział w zapobieganiu przypadkom przemocy i wykrywaniu ich, zapewnianiu opieki ofiarom oraz udzielaniu im pomocy w powrocie do zdrowia.
W celu realizacji Planu Mossos d’Esquadra wypracowała w 2012 r. nowe podejście do ofiar tego rodzaju działalności przestępczej, w szczególności do osób bezbronnych takich jak kobiety, dzieci, ludzie starsi (powyżej 65. roku życia) oraz niepełnosprawni.
Jego kluczowe elementy to:
- wprowadzenie nowych procedur policyjnych w celu uregulowania wszystkich działań Policji związanych z zapobieganiem, wykrywaniem, zgłaszaniem i monitorowaniem przypadków przemocy domowej i przemocy wobec kobiet oraz czynów kryminalnych z nienawiści i opartych na dyskryminacji, a także z ochroną ich ofiar;
- wprowadzenie nowego oprogramowania umożliwiającego optymalne zarządzanie sytuacją ofiar przez Mossos d’Esquadra – Integralny System Opieki nad Ofiarami Przemocy; wszystkie informacje zebrane w prowadzonym postępowaniu gromadzi się w policyjnych aktach, w których analizowane i włączane do sprawy są również dane dotyczące zagrożenia ze strony napastnika i przynależności ofiar do grup ryzyka;
- utworzenie narzędzi ewaluacyjnych Policji służących do określenia ryzyka i prawdopodobieństwa, czy ofiara stanie się obiektem przemocy fizycznej w okresie do końca pierwszego roku od momentu zgłoszenia.
Wypracowane podejście do ofiar przemocy łączy dwa nowe elementy: proaktywność w zakresie określania ryzyka i późniejszego monitorowania sytuacji ofiar oraz współpracę operacyjnych jednostek Policji, nie tylko Grup Opieki nad Ofiarami Przemocy, odpowiedzialnych za zapewnienie ochrony ofiarom przemocy.
Współpraca z innymi departamentami i podmiotami pozapolicyjnymi
Zwykle podczas realizacji zadań mających na celu rozwiązanie konfliktu wieloprzyczynowość sytuacji wymusza na Mossos d’Esquadra zastosowanie podejścia zakładającego współpracę z innymi instytucjami i podmiotami opiekuńczymi.
Mossos d’Esquadra dba o rozwój różnych form komunikacji i współdziałania z innymi jednostkami w zakresie poprawy świadomości ofiar na temat ich praw i sposobów korzystania z nich.
Warunkiem efektywnej walki z przemocą domową i przemocą ze względu na płeć jest również określenie wspólnego celu działań podejmowanych przez różne organy władzy.
Mossos d’Esquadra aktywnie uczestniczy w tworzeniu protokołów i porozumień dotyczących tej kwestii we współpracy z departamentem sprawiedliwości, departamentem spraw socjalnych i rodzinnych, departamentem zdrowia, departamentem edukacji oraz z innymi instytucjami i podmiotami, m.in. z Generalnym Zarządem Opieki nad Dziećmi i Nastolatkami, Czerwonym Krzyżem, domami zastępczymi oraz stowarzyszeniem kobiet – prawniczek.
Na szczeblu lokalnym Grupy Opieki nad Ofiarami Przemocy współpracują z miejscową siecią pomocy społecznej, co ułatwia przeprowadzenie skoordynowanych interwencji na większą skalę. Biorą także udział w spotkaniach, podczas których przedstawiciele różnych instytucji opracowują lokalne strategie wykrywania przypadków przemocy i zapobiegania im.
Warto zwrócić uwagę na skalę działań w Katalonii[1]:
- prewencja – Mossos d’Esquadra wykonuje zadania związane z przeprowadzaniem kampanii społecznych i rozpowszechnianiem informacji dotyczących przemocy domowej w całym społeczeństwie, szczególnie wśród grup podwyższonego ryzyka, tj. kobiet, dzieci i ludzi starszych; w 2014 r. Mossos d’Esquadra zorganizowało 1035 prezentacji i sympozjów z udziałem 30 444 uczestników z różnych grup;
- zgłoszenia – w 2014 r. wpłynęło 12 926 zgłoszeń od ofiar przemocy związanej z płcią; na tym tle zostały popełnione trzy morderstwa;
- monitorowanie i ochrona – Grupy Opieki nad Ofiarami Przemocy monitorowały 10 699 spraw dotyczących ofiar przemocy związanej z płcią, spośród których 6356 wymagało podjęcia sądowych środków zapobiegawczych.
Podsumowując, w Katalonii funkcjonuje model bezpieczeństwa publicznego z istotną rolą sił policyjnych Mossos d’Esquadra, które uczestniczą w działaniach prewencyjnych, mających na celu zapobieganie przemocy ze względu na płeć i innym typom przemocy ze strony mężczyzn. Wspólna praca Policji oraz różnych departamentów, instytucji cywilnych i podmiotów opiekuńczych pozwala rozwijać system wsparcia i ochrony ofiar przemocy.
kapral Andrea García Gonzalez
Centralna Grupa Opieki nad Ofiarami
Tłumaczenie z języka angielskiego na język polski
Joanna Łaszyn, specjalista WP CSP
1 Na podstawie danych z 2014 r.