Ze względu na istotny interes społeczny, przed szkolnictwem policyjnym postawiono zadanie przygotowania i wdrożenia zagadnień z zakresu problematyki nieletnich i ochrony małoletnich w obowiązujących programach nauczania. Centrum Szkolenia Policji specjalizuje się m.in. w szkoleniu policjantów zajmujących się szeroko rozumianą problematyką nieletnich.
Tego typu kursy były realizowane w CSP od 1997 r. Przeszkoliliśmy już ok. 1000 słuchaczy, jednak ciągle jednostki terenowe zgłaszają potrzebę prowadzenia dalszych szkoleń, motywując to nieustannie zmieniającą się rzeczywistością i złożonością problemów występujących w pracy z małoletnimi i nieletnimi.
Centrum Szkolenia Policji stara się spełniać zarówno oczekiwania komendantów tych jednostek, jak i samych policjantów. Obecnie prowadzone są 2-miesięczne kursy doskonalenia zawodowego, a od czerwca 2007 r. rozszerzyliśmy zakres prowadzonych przez nas szkoleń o kurs doskonalący dla policjantów służby prewencyjnej i kryminalnej w zakresie taktycznych aspektów prowadzenia postępowania w sprawach nieletnich.
Centrum Szkolenia Policji jest jedyną szkołą policyjną realizującą kursy dla specjalistów ds. nieletnich. Merytorycznym celem szkoleń jest zdobycie przez ich uczestników wiedzy o nieletnim sprawcy czynu karalnego i dzieciach zagrożonych demoralizacją.
Konkretyzując, od słuchacza po zakończeniu szkolenia oczekuje się stwierdzenia: wiem, jak postępować z nieletnim, na co powinienem zwracać uwagę, pracując z nim, jak mu pomóc, z kim współpracować w tym zakresie.
Programy szkoleń są przygotowywane z wykorzystaniem naszego doświadczenia zawodowego, jak również z uwzględnieniem oczekiwań policjantów na co dzień zajmujących się pracą z nieletnimi.
Od 2007 r. prowadzone są równolegle dwa rodzaje kursów – kurs doskonalenia zawodowego dla policjantów służby prewencyjnej o specjalności do spraw nieletnich oraz kurs doskonalenia zawodowego dla policjantów służby prewencyjnej i kryminalnej w zakresie taktycznych aspektów prowadzenia postępowania w sprawach nieletnich.

Na szkolenie doskonalące kierowani są policjanci, którzy spełniają następujące warunki:

• odbyli podstawowe szkolenie zawodowe;
• pełnią służbę w komórkach do spraw nieletnich i patologii społecznej, policyjnych izbach dziecka lub są przewidziani do pełnienia służby w tych komórkach.

Na takie doskonalenie zawodowe można skierować również policjantów pełniących służbę na innych stanowiskach (wszystkich rodzajów służb), o ile wykonują zadania z zakresu problematyki nieletnich.

Zakres szkolenia obejmuje:

• czynniki etiologiczne determinujące powstawanie i rozwój procesów patologicznych;
• wyjaśnienie pojęć specjalistycznych;
• wyeksponowanie roli warunków środowiskowych i biopsychicznych;
• wybrane zagadnienia prawa materialnego, karnego procesowego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego;
• zasady odpowiedzialności nieletnich za popełnione czyny karalne;
• analizowanie zjawisk patologicznych dotyczących nieletnich w celu podjęcia działań zmierzających do zapobiegania demoralizacji i przestępczości nieletnich;
• przedsięwzięcia z zakresu profilaktyki wśród nieletnich;
• wykonywanie zadań z zakresu problematyki nieletnich w ramach współdziałania z innymi pionami Policji oraz instytucjami, organizacjami społecznymi ustawowo i statutowo zajmującymi się sprawami dzieci i młodzieży;
• taktykę i techniki interwencji, strzelanie, terroryzm bombowy.

Proces nauczania – uczenia się może przybierać różnorodne formy w zależności od tego, gdzie, kiedy, dla kogo i w jakim celu się go organizuje. Ze względu na szeroki zakres zadań policjantów i specyfikę ich służby, program szkolenia doskonalącego dla specjalistów ds. nieletnich, trwającego dziewięć tygodni (46 dni szkoleniowych), obejmuje rozległą wiedzę interdyscyplinarną, niezbędną do wykształcenia konkretnych umiejętności i stosowania ich w praktyce.
Kurs doskonalenia zawodowego dla policjantów służby prewencyjnej i kryminalnej w zakresie taktycznych aspektów prowadzenia postępowania w sprawach nieletnich jest krótszy i trwa 2 tygodnie (11 dni szkoleniowych). Na doskonalenie zawodowe kierowani są policjanci służby prewencyjnej oraz służby kryminalnej, którzy odbyli szkolenie zawodowe i wykonując zadania służbowe, przeprowadzają czynności z udziałem nieletnich. Wskazane jest, by z jednej jednostki organizacyjnej Policji (na tę samą edycję kursu) kierować po dwóch policjantów, tj. jednego ze służby prewencyjnej oraz jednego ze służby kryminalnej.
Jest to podyktowane zadaniami, jakie stawia przed Policją Zarządzenie nr 590 Komendanta Głównego Policji z dnia 24 października 2003 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich (Dz. Urz. KGP Nr 20, poz. 107). W § 3 zarządzenia czytamy: „Zadania w zakresie rozpoznawania zjawisk demoralizacji i przestępczości nieletnich wykonują w toku codziennej służby wszyscy policjanci”. Ponadto ww. zarządzenie wprowadziło obowiązek współdziałania specjalisty ds. nieletnich i patologii ze służbami kryminalnymi w zakresie rozpoznania osób, środowisk i zdarzeń wpływających demoralizująco na nieletnich, co ma na celu poprawę wykrywalności w wielu podstawowych kategoriach czynu karalnego.
W szkoleniu stosujemy nauczanie problemowe. Jest to sposób postępowania dydaktycznego, w którym podaje się wiedzę teoretyczną, ale głównie prowokuje się słuchacza do aktywności badawczej: dostrzegania problemów, formułowania pytań i hipotez oraz ich weryfikowania poprzez podejmowanie odpowiednich działań – w oparciu o przygotowane założenia.
Słuchacz, stojąc wobec problemów i rozwiązując je na zasadzie funkcji:

znać – ćwiczyć – umieć,

zdobywa umiejętność dostrzegania owej struktury. Ułatwia mu to orientację przyswojonej wiedzy. Kształcenie umiejętności wiąże się ze zmianą roli wykładowcy w procesie kształcenia – z osoby przekazującej wiedzę w osobę wspomagającą uczenie się słuchaczy. By wspomagać uczenie się innych, należy je odpowiedni zorganizować.
W szkoleniach stosujemy więc mniej konwencjonalne, rzadziej stosowane formy organizacyjne procesu nauczania i uczenia się, które okazały się bardzo atrakcyjne dla słuchaczy, a ich skuteczność została sprawdzona.

Należą do nich:

• wycieczka przedmiotowa (transgresja turystyczna) do placówek opiekuńczo-wychowawczych, resocjalizacyjnych, policyjnej izby dziecka i innych - forma organizacyjna procesu kształcenia polegająca na wyprowadzeniu słuchaczy poza Centrum w celu zetknięcia się ze zjawiskami w ich naturalnym środowisku, poznania zasad i organizacji funkcjonowania tych placówek; służy ona wykonaniu tych zadań dydaktycznych, których na zajęciach nie można zrealizować w sposób poglądowy;
• warsztaty, zajęcia grupowe prowadzone przez specjalistów, psychologów z Fundacji Dzieci Niczyje, biegłego sądowego z zakresu psychologii – celem jest kształcenie umiejętności w zakresie diagnozy i interwencji w przypadkach krzywdzenia dzieci, z wykorzystaniem pokoju przyjaznego przesłuchania dziecka oraz we współpracy z instytucjami uczestniczącymi w procesie pomocy dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom;
• projekt polegający na wykonaniu przez słuchaczy większego zadania w dłuższym czasie, integrującego problematykę z zakresu wiedzy dotyczącej praw dziecka, zasad odpowiedzialności nieletnich w świetle przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, zjawisk patologicznych, autoprezentacji, organizowania i przeprowadzenia spotkania profilaktycznego z różnymi grupami odbiorców: uczniami, nauczycielami, rodzicami; podczas realizacji tego projektu policjanci poznają zasady umiejętnego prezentowania siebie i przedstawianych treści, zdobywają umiejętność prowadzenia m.in. zajęć edukacyjnych z dziećmi grup przedszkolnych oraz klas 0-4 na temat praw dziecka, m.in. na podstawie publikacji Praktyczny poradnik dla nauczyciela Elżbiety Suski i Violetty Kwiatkowskiej (scenariusze lekcji związane z tematyką praw dziecka);
• terenowe zajęcia praktyczne w porze dziennej i nocnej z zakresu taktycznych aspektów postępowania z nieletnimi – forma polegająca na organizowaniu zajęć na stanowiskach ćwiczeniowych, z wykorzystaniem środków technicznych, środków łączności, z udziałem instruktora technik interwencji, prawnika i psychologa;
• konsultacje – to forma zajęć indywidualnych, której celem jest pomoc, inspiracja do działania, ukierunkowanie samodzielnej pracy słuchacza.

W CSP został opracowany i wdrożony w życie projekt komisariatu recepcyjnego, w ramach którego stworzono pokój przyjaznego przesłuchania dziecka. Z tego pokoju będą mogli korzystać nie tylko słuchacze, lecz także prokuratura, sądy oraz KPP w Legionowie. Obiekt jest wyposażony w kompleksowy system kamer cyfrowych umożliwiający rejestrowanie dźwięku i obrazu zarówno do celów dydaktycznych, jak i do ewentualnego wykorzystania w pracy z małoletnim świadkiem i małoletnią ofiarą przestępstwa.
Oceniając prowadzoną w CSP działalność szkoleniową w zakresie problematyki nieletnich, należy podkreślić udział w zajęciach specjalistów spoza Policji: z Fundacji Dzieci Niczyje, Fundacji Robinson Crusoe, policyjnej izby dziecka w Warszawie, a także udział biegłego sądowego z zakresu psychologii. Dzięki tym podmiotom jakość szkoleń oraz ich atrakcyjność są na bardzo wysokim poziomie, co znajduje odzwierciedlenie w opiniach policjantów odbywających szkolenie.

nadkom. Jacek Witkowski
Zakład Prewencji CSP w Legionowie

mł. asp. Artur Kuć
Zakład Prewencji CSP w Legionowie