Piotr Maciejczak
Zakład Komunikacji Społecznej CSP

Lotnictwo to wyspecjalizowana formacja, niezwykle efektywnie wspierająca działania terenowych jednostek Policji – warunkiem tej efektywności jest jednak ich sprawna współpraca z załogami śmigłowców. Rozmowy z pilotami i pracownikami Zarządu Lotnictwa Policji jednoznacznie wskazały na potrzebę upowszechnienia wśród policjantów – zarówno na szczeblu wykonawczym, jak i kierowniczym – podstawowej wiedzy z zakresu użycia śmigłowców i przybliżenie specyfiki zadań wykonywanych przez tę formację.

Choć może wydać się to nieprawdopodobne, początki lotnictwa policyjnego datuje się już na okres międzywojenny, kiedy to w dyspozycji niektórych jednostek Policji Państwowej pojawiły się francuskie samoloty obserwacyjne Potez – ich zdjęcia i wzmianki o nich można znaleźć m.in. w czasopiśmie KG PP „Na posterunku”.
W 1996 roku, przy komendach wojewódzkich Policji w Poznaniu i Krakowie, utworzono specjalne zespoły lotnicze, wyposażone w śmigłowce PZL Kania, będące wersją rozwojową licencyjnego Mi-2. Do zadań stricte policyjnych, takich jak patrolowanie szlaków komunikacyjnych, działania poszukiwawcze czy współpraca z pododdziałami AT, używano także śmigłowców 103. Pułku Lotniczego Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSWiA, które już od dłuższego czasu, obok oznaczeń i charakterystycznego, ochronnego malowania wojskowego, miały na drzwiczkach kabiny napisy „POLICJA”. 9 maja 2001 roku większość tych maszyn – 11 śmigłowców – przekazano Policji.

DZIAŁALNOŚĆ I STRUKTURA LOTNICTWA POLICJI (LP)
Policyjne śmigłowce nadzoruje Zarząd Lotnictwa Policji, znajdujący się w strukturze Głównego Sztabu Policji Komendy Głównej Policji. Bezpośrednio w dyspozycji KGP znajdują się maszyny Zarządu Lotnictwa Policji stacjonujące na warszawskim Bemowie, natomiast w dyspozycji dyżurnych komend wojewódzkich znajdują się sekcje lotnictwa policyjnego, umiejscowione w ośmiu dużych miastach wojewódzkich.

(...) (...) (...)

Jednostki Lotnictwa Policji realizują następujące zadania:
1. Planowanie wykorzystania śmigłowców w realizacji zadań policyjnych.
2. Współpraca ze służbą dyżurną i innymi służbami Policji podczas realizacji zadań lotniczych poprzez:
- utrzymywanie łączności,
- realizację zadań zleconych przez dyżurnego,
- zapewnienie sprawnego funkcjonowania obiegu bieżących informacji.
3. Udział w operacjach policyjnych z wykorzystaniem termowizji i pasm TV do transmisji obrazu na stanowiska kierowania.
4. Realizacja działań pościgowo-blokadowych.
5. Działanie w sytuacjach kryzysowych, w ramach akcji ratowniczych w związku z zaistniałymi katastrofami naturalnymi i awariami technicznymi.
6. Udział w poszukiwaniach osób i rzeczy.
7. Monitorowanie stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas zgromadzeń i imprez masowych.
8. Zapewnienie realizacji zadań związanych z bezpieczeństwem ruchu drogowego.
9. Współdziałanie z pododdziałami antyterrorystycznym.
10. Procesowe dokumentowanie działań policyjnych w tym filmowanie i fotografowanie w celach rozpoznawczych lub dowodowych.
11. Loty transportowe na terenie kraju.
12. Współdziałanie z innymi rodzajami lotnictwa.
13. Wsparcie działań operacyjnych innych komórek organizacyjnych Policji.

Wszystkie zadania lotnicy wykonują na potrzeby innych jednostek organizacyjnych Policji, na wniosek zainteresowanego lub polecenie właściwej służby dyżurnej. Warto przypomnieć, że prawo wydania polecenia wykonania lotu mają:
– dla załóg ZLP GSP KGP w Warszawie – Komendant Główny Policji i jego zastępcy, Dyrektor Głównego Sztabu Policji i jego zastępca, Naczelnik Zarządu Lotnictwa Policji GSP KGP oraz Dyżurny KGP;
– dla załóg Sekcji Lotnictwa Policyjnego KWP – Komendant Główny Policji i jego zastępcy, Komendant Wojewódzki Policji i jego zastępcy, Dyrektor Głównego Sztabu Policji i jego zastępca, Naczelnik Zarządu Lotnictwa Policji GSP KGP, Naczelnik Sztabu Policji KWP , Dyżurny KGP oraz Dyżurny KWP.

Naturalnie, prawo do wnioskowania o użycie śmigłowca mają również dyżurni komend powiatowych i miejskich, zgłaszający taką potrzebę Dyżurnemu KWP.
Dla przykładu, w ubiegłym roku Lotnictwo Policji uczestniczyło w trzech – zakończonych sukcesem – operacjach zatrzymania niebezpiecznych przestępców realizowanych przez CBŚ i ZOA GSP KGP, a także jako środek transportu grupy szturmowej, stanowisko obserwacyjne, jak również ewentualny środek transportu osób poszkodowanych do szpitala lub środek ewakuacji.
Śmigłowce wielokrotnie uczestniczyły też w cyklicznych i pojedynczych działaniach, związanych z przewozem niebezpiecznych przestępców. Wszystkie zadania zostały wykonane i w ich trakcie nie doszło do żadnych incydentów.
Podczas prowadzenia działań lotniczych załogi policyjnych statków powietrznych wielokrotnie lokalizowały pożary lasów i nieużytków, jak również pól uprawnych, przekazując informację służbie dyżurnej w jednostkach organizacyjnych Policji oraz straży pożarnej. Warto wymienić kilka tego typu akcji, które miały miejsce w ubiegłym roku:
– odnalezienie z pokładu śmigłowca osoby zaginionej w rejonie Nowego Dworu Mazowieckiego (ZL GSP KGP);
– zlokalizowanie pożarów lasu i naprowadzanie jednostek straży pożarnej; raz załoga śmigłowca osobiście przystąpiła do gaszenia! (ZL GSP KGP i SLP KWP);
– wielokrotna lokalizacja nielegalnych wysypisk śmieci oraz wysypisk niebezpiecznych materiałów (eternit) na terenach zalewowych rzeki Wisła (ZL GSP KGP);
– odnalezienie zagubionych osób w okolicach rzeki Biebrzy oraz ich ewakuacja (SLP KWP w Białymstoku);
– odnalezienie prowadzonej na szeroką skalę uprawy konopi indyjskich (SLP KWP w Białymstoku);
– odnalezienie zwłok osoby zaginionej w rzece (SLP KWP w Poznaniu);
– odnalezienie osoby zaginionej w lesie (ZL GSP KGP);
– odnalezienie uprawy konopi indyjskich (SLP KWP w Poznaniu).

PRAKTYCZNE MOŻLIWOŚCI I ZASADY UŻYCIA ŚMIGŁOWCÓW
Na wstępie warto zaprezentować możliwości i wyposażenie poszczególnych typów śmigłowców – jeżeli w dyspozycji jednostki znajduje się np. Mi-2, a istnieje konieczność szybkiego przetransportowania jednocześnie grupy większej niż 5 osób, to okaże się to po prostu niemożliwe.
• PZL Mi-2 – niewielki śmigłowiec przeznaczony do działań pościgowych oraz – w ograniczonym zakresie – transportowych i desantowych. Maszyny tego typu mogą zabrać na pokład jednocześnie pięciu pasażerów, wyposażone są w stanowisko do desantowania, radiową łączność resortową i reflektor (szperacz). Egzemplarz znajdujący się w dyspozycji SLP KWP w Łodzi posiada dodatkowo zainstalowaną kamerę termowizyjną.
• PZL Mi-8 – średni śmigłowiec transportowy, przeznaczony do desantowania, przerzutu sił i środków w działaniach antyterrorystycznych, pościgowych i prewencyjnych. Maszyny tego typu znajdują się jedynie w dyspozycji ZLP GSP KGP i wyposażone są w stanowiska do desantowania, urządzenie dźwigowe do 3 ton i wciągarkę do 120 kg. Jeden z trzech śmigłowców jest w tzw. wersji salon, przeznaczonej do transportu 8 osób.
• Bell-206 – najmniejszy z używanych śmigłowców, przeznaczony do patrolowania, transportu maksymalnie 3 osób oraz działań pościgowych. Jedyna tego typu maszyna stacjonuje na warszawskim Bemowie i wyposażona jest w kamerę termowizyjną, reflektor (szperacz) i megafony.
• PZL Kania – wersja rozwojowa popularnego Mi-2, poza wyglądem różniąca się od pierwowzoru mocniejszymi silnikami Allison 250-C20B. Możliwości zastosowania obu typów są jednak identyczne – działania pościgowe oraz, w ograniczonym zakresie, transport i desantowanie. Znajdujące się na stanie jednostek w Krakowie i Poznaniu egzemplarze wyposażone są w kamery termowizyjne, stanowiska do desantowania, reflektory, megafony i łączność resortową.
• W-3A Sokół – śmigłowce stanowiące klasę pośrednią między Mi-2 i PZL Kania a Mi-8. Maszyny tego typu mogą zabrać 12 pasażerów, a ich wyposażenie specjalistyczne – obok stanowisk desantowych – stanowią urządzenia dźwigowe do 2 ton, wciągarki do 270 kg, reflektory (szperacze) i łączność resortowa.

Pomijając akcje specjalnie przeszkolonych grup AT, podczas większości działań konieczna jest współpraca z załogą naziemną – policjantami działającymi w rejonie prowadzenia operacji z wykorzystaniem śmigłowca – która wiąże się m.in. z koniecznością „wzięcia na pokład” miejscowego funkcjonariusza, dobrze znającego teren. W tym celu śmigłowiec musi wylądować w terenie przygodnym, który wskazuje mu dyżurny jednostki.
Śmigłowiec, mimo że dysponuje możliwością pionowego startu i lądowania, nie wszędzie można – jak mówią lotnicy – „posadzić”. Dlatego też szybki wybór bezpiecznego miejsca do lądowania może zdecydować o powodzeniu całej akcji, np. pościgu lub poszukiwań. Jeśli miejsce dobrane zostanie niewłaściwie, pilot nie będzie lądował – i należy pamiętać, że to on podejmuje ostateczną decyzję. Nie można wydać mu polecenia, że ma próbować „posadzić” maszynę właśnie w tym, a nie innym miejscu!

NIEETATOWI OBSERWATORZY
Aby usprawnić współpracę z jednostkami powiatowymi, poszczególne sekcje lotnicze oraz Zarząd Lotnictwa Policji prowadzą szkolenia dla tzw. nieetatowych obserwatorów.
Program takiego szkolenia obejmuje wiedzę i umiejętności niezbędne do uzyskania uprawnień do wykonywania lotów w charakterze obserwatora pokładowego na statkach powietrznych eksploatowanych w Lotnictwie Policji. W czasie wykonywanych ćwiczeń uwzględnia się specyfikę terytorialną poszczególnych jednostek organizacyjnych Lotnictwa Policji, użytkowane przez nie typy śmigłowców oraz ich wersje i modyfikacje.
Celem szkolenia, prowadzonego na ziemi i w powietrzu, jest przygotowanie teoretyczne oraz praktyczne do sprawnego i skutecznego wykonywania wszystkich zadań z wykorzystaniem Lotnictwa Policji, m.in. precyzyjnego przekazywania informacji, elastycznego reagowania na zmieniające się sytuacje, pracy w warunkach stresowych i współpracy z załogą.
Szkolony obserwator pokładowy poznaje m.in.: zasady praktycznej eksploatacji sprzętu zabudowanego na śmigłowcu, sposoby przygotowania się do każdego lotu i kolejność wykonywania czynności na pokładzie śmigłowca, zasady i warunki bezpieczeństwa lotów, czynności w sytuacjach awaryjnych podczas lotu oraz zasady i sposoby prowadzenia korespondencji radiowej (w sieci wewnętrznej).
Niestety, jak na razie nie wszyscy komendanci powiatowi i miejscy delegowali na podobne kursy choćby jednego funkcjonariusza, co stanowi istotny element utrudniający współpracę w razie użycia śmigłowca na terenie, którego załoga nie miała okazji wcześniej poznać. Wprawdzie na szkoleniach dla służb dyżurnych ta tematyka jest już omawiana, jednak w terenie potrzebni są przeszkoleni funkcjonariusze z tzw. linii, którzy – przede wszystkim – nie będą bali się polecieć oraz będą potrafili znaleźć z powietrza charakterystyczne punkty terenu, które dotychczas oglądali jedynie z ziemi.
Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, pracownicy ZLP GSP KGP rozpoczęli w tym roku współpracę z Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, organizując zajęcia ze współpracy z załogą śmigłowca dla słuchaczy kursu podstawowego oraz szkoląc kadrę dydaktyczną z Zakładu Interwencji Policyjnych CSP w zakresie ewakuacji osób z miejsc zagrożonych przy użyciu śmigłowca – celem tych zajęć było przygotowanie kadry do realizacji zajęć na specjalistycznych kursach dotyczących taktyki zatrzymywania niebezpiecznych przestępców oraz kursach dla funkcjonariuszy realizujących fizyczne zwalczanie terroryzmu. Poniżej prezentujemy część podstawowych informacji, jakie przekazywane są funkcjonariuszom pionu prewencji.

PODSTAWOWE ZASADY WSPÓŁPRACY
Z punktu widzenia bezpieczeństwa niezwykle istotny jest wybór właściwego miejsca do lądowania w terenie przygodnym. Warto pamiętać, że:
– musi to być teren o płaskiej nawierzchni (bez kamieni, dołów), o wymiarach co najmniej 30 x 30 m i – co bardzo ważne – nie podmokły;
– w jego okolicy nie może być wysokich przeszkód przynajmniej w jednym kierunku od przewidywanego miejsca przyziemienia na odległość co najmniej 100 m;
– dobrym miejscem do lądowania może być odcinek drogi – w tym przypadku miejsce to powinno być widoczne z daleka dla jadących, oddalone od łuków i zakrętów oraz bez przeszkód w kwadracie 30 x 30 m;
– ruch na drodze powinien być wstrzymany do czas odlotu śmigłowca.
Kolejnym elementem jest kwestia bezpiecznego podchodzenia do śmigłowca z uruchomionym wirnikiem.

Strefy bezpieczne prezentuje grafika, jednak nawet, gdy się w nich znajdujemy, należy pamiętać o zwracaniu szczególnej uwagi na wirujące łopaty i śmigło ogonowe.
Ponadto:
– nie wolno podchodzić do śmigłowca od strony wznoszącego się zbocza,
– należy chronić oczy przed unoszącym się pyłem i zanieczyszczeniami,
– przed lądowaniem śmigłowca należy oczyścić teren, zabezpieczając wszystkie przedmioty, które mogłyby unieść się w strumieniu powietrza.

***

Materiał ten z pewnością nie wyczerpuje zagadnienia lotnictwa policyjnego. Jednak ograniczony zakres materiału prasowego zmusił autora do ostrej selekcji tematycznej – jeżeli tematyka lotnictwa wzbudzi zainteresowanie Czytelników, z pewnością wrócimy do niej na łamach naszego kwartalnika.

Materiał opracowany z wykorzystaniem materiałów archiwalnych i zdjęć
Zarządu Lotnictwa GSP KGP