podinsp. Rafał Batkowski
Zastępca Mazowieckiego Komendanta Wojewódzkiego Policji

W ostatnim czasie Policja dokonała istotnych zmian w kierunku proaktywnych i prospołecznych działań prewencyjnych porządkując sferę zadań dzielnicowego, zwiększając liczbę policjantów w patrolach, kreując rozwiązania programowego współdziałania z podmiotami pozapolicyjnymi, przede wszystkim na poziomie lokalnym. Cele podejmowanych przedsięwzięć koncentrują się wokół budowania społecznego poczucia bezpieczeństwa. Istotną bazą nowych inicjatyw jest Rządowy program ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem Bezpieczniej”.

Szczególną uwagę, w ramach przeciwdziałania przestępczości, należy zwrócić na działania zewnętrzne – głównie o charakterze patrolowym i obchodowym – realizowane bezpośrednio „na ulicy”. Doświadczenia krajowe, a także sprawdzone rozwiązania innych Policji, wskazują na konieczność zapewnienia skutecznego wsparcia takim działaniom ze strony innych podmiotów, w szczególności ze strony mieszkańców danego rejonu odpowiedzialności, w tym w ramach bezpośredniego współdziałania.

DOŚWIADCZENIA BRYTYJSKIE

Police Community Support Officer (PCSO)
Obserwacja brytyjskiego środowiska bezpieczeństwa pozwala na zauważenie londyńskiej kampanii społecznej zachęcającej do wspierania działań Policji poprzez bezpośrednie zaangażowanie mieszkańców w przedsięwzięcia realizowane w wymiarze lokalnym. Funkcjonariusze PCSO są widoczni głównie w miejscach zamieszkania, poza ścisłym centrum, są umundurowani podobnie do policjantów, dysponują środkami łączności, stosują taktykę działań patrolowych skoncentrowaną na miejscach publicznych – m.in. okolice stacji metra, dworców i przystanków autobusowych/kolejowych, lokalnych miejsc handlowych.

Police Community Support Officer wdrożono w Londynie w roku 2002 w celu poprawy „widoczności” patroli oraz w celu zapewnienia policjantom możliwości wykorzystywania ich specjalistycznej wiedzy i umiejętności w ramach prowadzonych interwencji, zwalczania przestępczości, w tym zatrzymywania sprawców, poprzez wsparcie działań typowo patrolowych.

W ramach projektu wskazano cztery podstawowe formy realizacji działań (role) w ramach PCSO: działania w społeczności lokalnej – skoncentrowanie na przeciwdziałaniu przestępczości i aspołecznym zachowaniom oraz zapobieganiu zjawisku terroryzmu (na poziomie podstawowym);
–– działania ochronne, patrolowe;
–– działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego – „upłynnianie” ruchu pojazdów;
–– działania dotyczące bezpieczeństwa w parkach.

Generalnie funkcjonariusze PCSO realizują podstawowe obowiązki, wspierają policjantów, zbierają informacje, realizują patrole, a poprzez swoją obecność w rejonie odpowiedzialności wpływają pozytywnie na poczucie bezpieczeństwa mieszkańców. Zajmują się także sprawami mniejszej wagi niewymagającymi reakcji typowo policyjnej. W zależności od wybranej formy realizacji zadań funkcjonariusze PCSO mogą być przeszkoleni do wykonywania m.in. następujących przedsięwzięć:
–– zabezpieczania imprez masowych, uroczystości, ceremonii itd.;
–– przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze masowym – udział w osiąganiu gotowości administracji do reagowania w sytuacjach kryzysowych;
–– prowadzenia rozpoznania posesyjnego;
–– upłynniania ruchu i usuwania pojazdów;
–– nakładania finansowych kar porządkowych, w tym związanych z bezpieczeństwem w ruchu drogowym.
Należy zaznaczyć, że służba może być pełniona jedynie w dzielnicy zamieszkania lub pracy funkcjonariusza. Policja zapewnia możliwość pracy na pełny etat lub w innej formie stosownie do możliwości aplikanta. Służba jest płatna.

Special Constable (SC)
Special Constable to ciekawa formuła wsparcia działań Policji przez wolontariuszy, którzy mają za zadanie pracować wspólnie z policjantami, zapewniając łączność ze społecznościami dzielnic Londynu. Są to zwykli ludzie, którzy chcą poświęcić swój wolny czas służbie na rzecz swojej społeczności (w założeniu mniej więcej 8 godzin w ciągu dwóch tygodni). W ramach służby dysponują podobnymi uprawnieniami i noszą mundury policyjne.

Należy zauważyć szeroką gamę zadań przeznaczonych do realizacji w ramach wskazanej wyżej formy wspierania działań Policji, zgodnie z wyborem i predyspozycjami aplikanta. Należą do nich m.in.:
–– piesze i zmotoryzowane patrole;
–– przedsięwzięcia zmierzające do przeciwdziałania przestępstwom rozbójniczym;
–– poradnictwo z zakresu prewencji kryminalnej, w tym działania edukacyjne w szkołach;
–– udzielanie pomocy funkcjonariuszom w ramach zabezpieczenia miejsc zdarzeń (wypadki, protesty, pożary) oraz imprez o charakterze masowym;
–– działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego;
–– rozpoznanie posesyjne oraz ustalenia na rzecz prowadzonych przez Policję dochodzeń, house-to-house enquiries;
–– prezentowanie dowodów w ramach postępowania przed sądem;
–– przeciwdziałanie patologiom i przestępczości nieletnich.

Policja londyńska zapewnia przygotowanie kandydata do realizacji powyższych zadań. Mimo, że służba nie jest płatna, wolontariusze SC mogą liczyć m.in. na zwrot kosztów dojazdów, a także wyposażenie i umundurowanie.

Prowadzona kampania społeczna podkreśla korzyści pełnienia służby jako Special Constable, głównie odwołując się do możliwości poszerzenia wiedzy fachowej i zdobycia nowych umiejętności oraz doświadczeń, a także – co szczególnie istotne – prezentuje istotny i wartościowy społeczny wymiar wolontariatu o takim charakterze.

POLSKA PERSPEKTYWA
Policja dzięki profesjonalnej realizacji zadań, kompetencji funkcjonariuszy i autentycznej obecności w życiu lokalnych społeczności zyskała autorytet, spotyka się z akceptacją, zaufaniem i wysoką oceną – dzięki czemu zmierza do pełnej realizacji idei community policing. Wydaje się jednak, że chcąc osiągać dalszą dynamiczną poprawę w sferze bezpieczeństwa publicznego należy poszukiwać wszelkich form wsparcia przedsięwzięć pozostających w obszarze odpowiedzialności Policji, form często obecnych w innych państwach, w tym – jak wyżej wspomniano – w wymiarze wspólnotowym.

Umundurowane, przeszkolone i odpowiednio wyposażone patrole wolontariuszy (zadania mogą być finansowane np. ze środków samorządowych), złożone z mieszkańców osiedla, gminy, powiatu, mogą być idealnym uzupełnieniem służby patrolowej i obchodowej realizowanej przez Policję. Wolontariusze, zgodnie z wzorcami brytyjskimi, powinni być zaangażowani, również, w przedsięwzięcia profilaktyczne, realizowane m.in. w placówkach edukacyjnych.

Zgodnie z treścią poradnika opracowanego przez MSWiA pt. Tworzenie i funkcjonowanie grup osiedlowych oraz miejskich map bezpieczeństwa należy jasno wskazać, że już teraz podobne działania mogą być realizowane, co więcej są przedmiotem zainteresowania wielu samorządów. „Polski system prawny umożliwia społecznościom lokalnym tworzenie różnych grup wzajemnej pomocy, w tym samoobrony, działających na rzecz poprawy bezpieczeństwa, które mogą działać wyłącznie profilaktycznie, powstrzymując się od interwencji, zaś w krytycznych momentach wzywać Policję albo inne uprawnione organy. Interweniować mogą jedynie w sytuacji bezpośredniego zagrożenia. Społeczna samoobrona może być w różnym stopniu powiązana z działaniami Policji i lokalnymi władzami. Obywatele mogą tworzyć organizacje samoobrony funkcjonujące w ścisłej współpracy z Policją i władzami lokalnymi lub niezależnie od nich […]” – niemniej jednak warto projektować szersze, kompleksowe formy współdziałania na miarę rozwiązań europejskich.

Należy sądzić, że precyzyjnie opracowana koncepcja, wskazująca stosowne, nowe regulacje prawne, określające zadania, uprawnienia i obowiązki wolontariuszy oraz zasady doboru, szkolenia i współpracy Policji z mieszkańcami, może stanowić ciekawą i wartościową ofertę skierowaną do społeczeństwa, w wymiarze lokalnym. Dodatkowo, propozycja współdziałania o takim charakterze może zawierać swoisty pakiet korzyści dla wolontariuszy w postaci m.in. poszerzenia wiedzy fachowej, zdobycia nowych umiejętności i doświadczeń, a także uzyskania atrakcyjnej pozycji na rynku pracy, w tym w ramach procedury doboru do Policji.

Jednocześnie należy wskazać, że prowadzona od miesiąca sonda na stronie internetowej mazowieckiej Policji pozwala pozytywnie ocenić przedstawioną ideę. Czy wziąłbyś udział w patrolu w rejonie swojego miejsca zamieszkania, w tym wspólnie z Policją?

W celu prowadzenia rozważań w przedstawionym obszarze zagadnieniowym, a także zapewnienia wsparcia i zrozumienia społecznego dla proponowanych rozwiązań niezbędna może się okazać debata publiczna, zainicjowana spotkaniem/konferencją dotyczącą przedstawionych zagadnień. Mazowiecka komenda wojewódzka realizuje aktywne prace zmierzające do przygotowania koncepcji – prosimy o Państwa opinie na adres: spolecznepatrole@mazowiecka.policja.gov.pl

Proponowane rozwiązanie koresponduje z przywołanym wyżej programem Razem Bezpieczniej, a także z założeniami koordynacji działań zewnętrznych o charakterze prewencyjnym będącymi elementami praktyki policyjnej.