mł. insp. Grzegorz Perz
Kierownik
Zakładu Służby
Prewencyjnej CSP
mł. asp. Krystian Szczerbaty
młodszy wykładowca
Zakładu Służby
Prewencyjnej CSP
Okres przed ukonstytuowaniem się demokratycznego państwa był czasem wielu strajków i demonstracji, co skutkowało wieloma interwencjami na linii obywatel – milicja, mającymi najczęściej charakter siłowy. Konfrontacje w wielu przypadkach miały tragiczne skutki, włącznie ze śmiercią wielu osób.
Sytuacje te w zdecydowany sposób kształtowały negatywny wizerunek milicji w oczach społeczeństwa. 20 lat funkcjonowania Policji w demokratycznym państwie to ciągła praca nad kształtowaniem pozytywnego wizerunku formacji w oczach społeczeństwa. Przemiany te dotyczą również funkcjonowania pododdziałów zwartych, których zadaniem jest między innymi przywracanie porządku prawnego zapewniającego swobody i wolności obywatelskie. Przemiany ustrojowe skutkowały zmianą świadomości obywateli naszego państwa ukierunkowaną na ochronę ich praw zagwarantowanych przez konstytucję uchwaloną przez demokratycznie wybranych przedstawicieli parlamentu. Zasady demokratycznego państwa zapewniają wolność słowa, wyznania, a także swobodę gromadzenia się i wyrażania swoich poglądów. Jakże odmienne było postrzeganie taktyki postępowania pododdziałów zwartych w czasach ustroju socjalistycznego, kojarzonej w głównej mierze z rozwiązaniami siłowymi w czasie tłumienia fali strajków i manifestacji, od taktyki postępowania w demokratycznym państwie, których zadaniem jest przede wszystkim ochrona uczestników legalnie zwołanego zgromadzenia.
Przemiany te nie ominęły oczywiście zarówno systemu szkoleń, jak i struktury i zasad funkcjonowania Centrum Szkolenia Policji2. Od samego początku swego istnienia Centrum, oprócz zadań związanych z przedsięwzięciami o charakterze dydaktycznym, tj. prowadzenia szkoleń podstawowych, jak i kursów specjalistycznych, wykonywało zadania służbowe związane z pełnieniem funkcji odwodu3 Komendanta Głównego Policji. Zadania te związane były z zapewnieniem bezpieczeństwa obywateli i utrzymaniem porządku publicznego podczas wykonywania czynności w trakcie operacji i akcji4 policyjnych realizowanych najczęściej na terenie miasta stołecznego Warszawy oraz garnizonu stołecznego.
W 1993 r. nadinsp. Zenon Smolarek5 nałożył na szkoły policyjne, w tym i na Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, jako na terenowe odwody Komendanta Głównego Policji, jasno określone zadania służbowe. Do zadań szkolnych oddziałów prewencji Policji należały6:
1) prowadzenie działań policyjnych w sytuacjach zbiorowego naruszenia prawa;
2) ochrona porządku publicznego w czasie klęsk, katastrof, rozległych awarii obiektów i urządzeń przemysłowych zagrażających życiu i zdrowiu obywateli;
3) prowadzenie działań poszukiwawczych i pościgowo-blokadowych za niebezpiecznymi przestępcami;
4) ochrona porządku publicznego w czasie imprez sportowych, rozrywkowych i innych;
5) ochrona porządku publicznego na trasach przejazdu kolumn samochodowych, miejscach pobytu delegacji państw obcych i najważniejszych władz państwowych;
6) doraźne wzmacnianie służby patrolowej na rzecz terenowych jednostek Policji;
7) wykonywanie innych zadań zleconych przez Komendanta Głównego Policji.
Komendant Centrum Szkolenia Policji, zgodnie z zasadami określonymi w zarządzeniu nr 20 Komendanta Głównego Policji z dnia 8 maja 1993 r. w sprawie koncentracji kadry i słuchaczy w oddziały prewencji, był zobowiązany m.in. do:
1) wyznaczenia dowódcy oddziału prewencji, kierowanego do działań spośród kadry CSP;
2) zapewnienia obsady stanowisk funkcyjnych przewidzianych dla kadry dowódczej i słuchaczy w kompaniach i oddziale prewencji;
3) zapewnienia właściwego poziomu wyszkolenia oraz umiejętności dowodzenia kadry dowódczej;
4) zorganizowania – w pierwszych 4 tygodniach każdego kursu – szkolenia z zakresu taktyki działań zespołowych oraz ćwiczeń zgrywania z udziałem środków transportu, łączności i wzmocnienia;
5) zapewnienia pododdziałom prewencji wyposażenia w środki techniczne, zgodnie z ustalonymi normami dla pododdziałów zwartych Policji, oraz utrzymania pododdziału alarmowego w systemie ciągłym tj. (całodobowym) w sile 1 kompanii.
Oddziały te były przeznaczone do działania na terenie całego kraju, a decyzje w sprawie zadań realizowanych przez szkolne oddziały prewencji podejmował Komendant Główny Policji lub – z jego upoważnienia – Dyrektor Biura Prewencji KGP, który również sprawował nadzór nad przygotowaniem i wykorzystaniem szkolnych oddziałów prewencji.
Komendanci szkół policyjnych byli zobowiązani do tworzenia maksymalnej liczby kompanii, z uwzględnieniem stanu etatowego słuchaczy odbywających szkolenia. Komendant Centrum Szkolenia Policji w Legionowie zgodnie z cytowanym zarządzeniem był zobowiązany do sformowania minimum 6 kompanii prewencji z obsadą kadry dydaktycznej na stanowiskach dowódczych, przy pełnej obsadzie słuchaczy kursów podstawowych.
W sytuacjach, gdy liczba słuchaczy w szkołach Policji, w tym i w CSP, była mniejsza niż 164, w szkolnych oddziałach prewencji komendanci koncentrowali również kadrę dydaktyczną. Podstawowym pododdziałem organizacyjnym oddziału szkolnego była kompania (…).
Policjanci kursów specjalistycznych ruchu drogowego oraz przewodników psów służbowych, którzy odbywali szkolenia w obiektach Centrum Szkolenia Policji, nie byli brani pod uwagę przy tworzeniu oddziałów prewencji. Z funkcjonariuszy kursów ruchu drogowego Komendant CSP tworzył odrębne kompanie lub oddział oraz wyznaczał ich do zadań osłonowych, blokad i objazdów w czasie prowadzenia operacji policyjnych, jak i zadań samodzielnych.
Słuchacze kursów specjalistycznych przewodników psów służbowych byli kierowani wyłącznie do działań wzmacniających, patrolowania rejonu, w którym odbywały się imprezy sportowe lub rozrywkowe, a także do działań pościgowych i poszukiwawczych. Wykonywanie zadań związanych z pełnieniem odwodu Komendanta Głównego Policji powodowało limitowanie wyjazdów oraz wyjść słuchaczy na przepustki, a także skutkowało utrzymywaniem stałej gotowości do działań. W różnych okresach przepisy wewnętrzne wydane przez Komendanta Centrum Szkolenia Policji nakładały obowiązek stałego przebywania na terenie CSP około 50% stanu osobowego słuchaczy7.
Zasady te dotyczyły również korzystania z przepustek weekendowych. W dobie ograniczania wydatków, w tym szukania oszczędności chociażby na wyżywieniu czy opłatach związanych z zakwaterowaniem słuchaczy, tak duża liczba policjantów zobowiązana do przebywania na terenie jednostki kłóci się z zasadami racjonalnego wydatkowania środków publicznych.
KILKA SŁÓW O HISTORII
Obowiązek koncentracji słuchaczy w oddziały prewencji trwał przez 10 lat. Wówczas w 2003 r. z upoważnienia Komendanta Głównego Policji8 jego zastępca nadinsp. Władysław Padło podpisał zarządzenie znoszące obowiązek koncentracji kadry i słuchaczy szkół policyjnych w oddziały prewencji9.
Autorom niniejszego artykułu nieznane są powody takiej decyzji, pomimo wielu starań nie udało się także uzyskać jasnej odpowiedzi na przedmiotowe pytanie, jednakże z perspektywy 7 lat, które upłynęły od wprowadzenia przepisu, można stwierdzić, że zniesienie obowiązku koncentracji słuchaczy w odwód KGP utrudniło aspekt praktycznego wykorzystania nabytej przez nich wiedzy i umiejętności zawodowych z zakresu taktyki działań zespołowych Policji. Należy pamiętać, że nawet najlepiej zrealizowane przez fachowców zajęcia nie wytworzą sytuacji zbliżonej do warunków rzeczywistych, powodującej wzrost adrenaliny i nie nauczą zasad zgrywania pododdziałów zwartych podczas chociażby takich akcji jak zabezpieczenie meczów piłkarskich o podwyższonym ryzyku czy zgromadzeń i manifestacji o często bardzo agresywnym przebiegu. Bardzo cenne było również ciągłe utrzymywanie kontaktu kadry dowódczej z przedstawicielami jednostek terenowych oraz permanentne doskonalenie swojego warsztatu dowódczego.
Podczas tych kilkunastu lat realizacji zadań w ramach odwodu Komendanta Głównego Policji trwała nieustanna konfrontacja wiedzy i umiejętności zawodowych z ich praktycznym wykorzystaniem w warunkach rzeczywistych. Niewątpliwą zaletą była również konieczność przygotowania słuchaczy do tego typu działań, co w późniejszym czasie było wykorzystywane przez przełożonych w jednostkach terenowych, w ramach formowania nieetatowych pododdziałów i oddziałów prewencji Policji.
Jako najdobitniejszy przykład wykorzystywania kadry i słuchaczy w ramach odwodu Komendanta Głównego Policji należy podać 1999 i 2000 r. W tym okresie kadra i słuchacze kilkadziesiąt razy w roku brali udział w działaniach związanych z zabezpieczeniem ładu i porządku publicznego. Któż z policjantów z kilkunastoletnim stażem służby w Centrum Szkolenia Policji nie pamięta zabezpieczeń meczów piłkarskich na stadionie Legii i Polonii Warszawa czy zabezpieczeń manifestacji związkowców „Łucznika” w Warszawie? Można tu także przywołać zabezpieczenia manifestacji górniczych organizacji związkowych i blokad rolniczych czy zabezpieczenia wizyt papieskich10. Doświadczenia z tego okresu w niewątpliwy sposób wpłynęły na wyszkolenie policjantów oraz przełożyły się na stan bezpieczeństwa w państwie.
TAKTYKA DZIAŁANIA, UMUNDUROWANIE I WYPOSAŻENIE PODODDZIAŁÓW ZWARTYCH
Taktyka działania pododdziałów zwartych 20 lat istnienia Policji w demokratycznym państwie to również czas zmian w taktyce działania pododdziałów zwartych, a także w ich umundurowaniu i wyposażeniu.
Taktyka działania uległa stopniowym zmianom, a w ślad za tym szły zmiany przepisów prawnych. Do 1993 r. taktyka działania pododdziałów zwartych opierała się na zasadach określonych w rozkazie nr 6 Komendanta Głównego Milicji Obywatelskiej z dnia 22 grudnia 1973 r. w sprawie szyków i ugrupowań bojowych Milicji Obywatelskiej. Rok 1993 przyniósł zmiany przepisów prawnych. Rozkaz 6/73 został zastąpiony zarządzeniem Komendanta Głównego Policji nr 19 z dnia 26 marca 1993 r. w sprawie szyków, ugrupowań oraz przemieszczania oddziałów prewencji Policji. Taktyka działania określona w tym akcie prawnym przetrwała aż 13 lat.
Kolejne zmiany zostały określone dopiero w 2006 r., a wprowadziło je zarządzenie nr 1114 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 grudnia 2006 r. w sprawie szyków, ugrupowań oraz przemieszczania się oddziałów i pododdziałów Policji. Jest to akt prawny uwzględniający zasady funkcjonowania demokratycznego państwa, respektujący prawa i wolności obywatelskie. Jednakże jego nadrzędnym celem jest określenie zasad przywracania naruszonego ładu i porządku prawnego.
Przedmiotowe zarządzenie wprowadziło kilka zmian w zakresie taktyki działania pododdziałów zwartych Policji, np. określiło zasady wykorzystania w warunkach przywracania naruszonego ładu i porządku publicznego drużyny strzelb gładkolufowych czy przewodników z psami służbowymi, a także określiło zasady formowania szyków policyjnych
przez pododdziały konne. Nowością było także określenie zasad formowania osłon czołowych i górnych, a także zasad użycia RWGŁ-3 ze składu tyraliery potrójnej11.
Umundurowanie
Coraz mniej policjantów pamięta te elementy umundurowania, które były wykorzystywane w latach 90. ubiegłego wieku. Obecnie wśród wielu z nas wzbudzają one jedynie szeroki uśmiech i komentarze w stylu: „jak można było w czymś takim chodzić”? Czy ktoś jeszcze pamięta, jak ewoluowało umundurowanie i wyposażenie pododdziałów zwartych Policji? Zasadnicze zmiany w umundurowaniu policjantów wprowadziło rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 czerwca 1997 r.12 Wprowadzono między innymi do użytku służbowego mundury ćwiczebne nowego typu. Zasadnicza zmiana dotyczyła wyglądu tego rodzaju umundurowania. Dotychczasowe mundury polowe koloru khaki zostały zastąpione przez mundury koloru czarnego. Mundury te charakteryzują się dużą liczbą kieszeni oraz gumowym ściągaczem na plecach na wysokości pasa. W późniejszym okresie charakterystyczne było usytuowanie na plecach munduru dużego czarnego napisu POLICJA na żółtym tle.
(…)
Wyposażenie13
Niewątpliwym przełomem w łączności pomiędzy policjantami pododdziałów zwartych było wyposażenie w zestawy podkaskowe. Urządzenia tego typu miały spełnić wszystkie wymagania określone przez policyjne oddziały prewencji. Podstawowym założeniem zastosowania tych modułów było nic innego jak uwolnienie rąk policjanta od konieczności trzymania radiotelefonu przenośnego oraz lepsza słyszalność wydawanych komend i poleceń przełożonych w trakcie działań.
Zastawy podkaskowe wchodzące w skład wyposażania oddziałów prewencji policji są wyposażone w duży przycisk nadawczy (PTT), który dzięki klipsom można zamontować w dowolnym miejscu i na dowolnej części wyposażenia wchodzącego w skład umundurowania policjanta biorącego udział w działaniach pododdziałów zwartych.
Kolejną zmianą w wyposażeniu pododdziałów zwartych jest maska przeciwgazowa MP-5 z zasobnikiem na wodę i filtr powietrza nakręcany z przodu maski. Maska ta w odróżnieniu od swej poprzedniczki posiada chociażby lepszą widoczność poprzez niedzieloną szybę z plastiku. Maska ta zastąpiła maskę typu MP-4. (…)
Przypisy:
1 Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 43 , poz. 277, z późn. zm.).
2 Centrum Szkolenia Policji zostało utworzone w Legionowie 27 sierpnia 1990 r. na bazie materialnej i kadrowej czterech likwidowanych szkół: Wydziału Bezpieczeństwa Państwa ASW, Szkoły Ruchu Drogowego w Piasecznie, Ośrodka Doskonalenia Kadr Kierowniczych w Łodzi oraz Szkoły Chorążych Biura „B” MSW w Warszawie. Od momentu powstania do chwili obecnej Centrum przeszło głęboką ewolucję: zmieniła się struktura organizacyjna, wykształcił się jego zasadniczy profil szkoleniowy. Do ważniejszych zmian strukturalnych CSP należy zaliczyć włączenie w jego skład pod koniec 1992 r. Szkoły Policyjnej Przewodników i Tresury Psów w Sułkowicach oraz otwarcie w lipcu 1998 r. Międzynarodowego Centrum Szkoleń Specjalistycznych Policji.
3 Odwód – wydzielone siły i środki pozostające w dyspozycji komendanta lub dowódcy, niezaangażowane początkowo do działań.
4 Zob. zarządzenie nr 213 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 lutego 2007 r. w sprawie metod i form przygotowania i realizacji zadań Policji w przypadkach zagrożenia życia i zdrowia ludzi lub ich mienia albo bezpieczeństwa publicznego.
5 Komendant Główny Policji w okresie od 25.02.1992 r. do 8.02.1995 r.
6 Zob. zarządzenie nr 20/93 Komendanta Głównego Policji z dnia 8 maja 1993 r. w sprawie koncentracji kadry i słuchaczy w oddziały prewencji.
7 Por. decyzja nr 501 Komendanta Centrum Szkolenia Policji z dnia 17 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego Regulaminu Organizacyjno-Porządkowego oraz decyzja nr 580 Komendanta Centrum Szkolenia Policji z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie pobytu słuchaczy w Centrum Szkolenia Policji.
8 W 2003 r. Komendantem Głównym Policji był gen. insp. Antoni Kowalczyk.
9 Zob. zarządzenie nr 553 z dnia 8 października 2003 r. Komendanta Głównego Policji w sprawie zniesienia koncentracji słuchaczy i kadry zawodowej szkół Policji w oddziały prewencji.
10 Zob. sprawozdanie z działalności Zakładu Wyszkolenia Liniowego za 1999 i 2000 r. sprawozdanie sporządzone przez kierownika ZWL mł. insp. Zygmunta Kazimierczaka. Mł. insp. w st. spocz. Zygmunt Kazimierczak był wieloletnim kierownikiem Zakładu Wyszkolenia Liniowego oraz naczelnikiem Wydziału Dowodzenia, a więc komórek organizacyjnych CSP bezpośrednio odpowiedzialnych za przygotowanie kadry i słuchaczy do pełnienia służby w ramach odwodu Komendanta Głównego Policji.
11 Por. zarządzenie nr 1114 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 grudnia 2006 r. w sprawie szyków, ugrupowań oraz przemieszczania się oddziałów i pododdziałów Policji.
12 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 czerwca 1997 r. w sprawie umundurowania policjantów.
13 Opracowano na podstawie materiałów własnych autorów do nauki przedmiotu taktyka działań zespołowych Policji oraz z wykorzystaniem informacji zamieszczonych na stronie internetowej www.zomoza.kgb.pl.
Bibliografia
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.).
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 9 października 1991 r. w sprawie umundurowania policjantów.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 13 czerwca 1997 r. w sprawie umundurowania policjantów.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 30 listopada 2001 r. w sprawie umundurowania policjantów.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 20 maja 2009 r. w sprawie umundurowania policjantów (Dz. U. z 2009 r. Nr 90, poz. 738).
Zarządzenie nr 19 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 marca 1993 r. w sprawie szyków, ugrupowań oraz przemieszczania oddziałów prewencji Policji.
Zarządzenie nr 20 Komendanta Głównego Policji z dnia 8 maja 1993 r. w sprawie koncentracji kadry i słuchaczy w oddziały prewencji.
Zarządzenie nr 553 z dnia 8 października 2003 r. Komendanta Głównego Policji w sprawie zniesienia koncentracji słuchaczy i kadry zawodowej szkół Policji w oddziały prewencji.
Zarządzenie nr 1114 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 grudnia 2006 r. w sprawie szyków, ugrupowań oraz przemieszczania się oddziałów i pododdziałów Policji.
Zarządzenie nr 213 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 lutego 2007 r. w sprawie metod i form przygotowania i realizacji zadań Policji w przypadkach zagrożenia życia i zdrowia ludzi lub ich mienia albo bezpieczeństwa publicznego.
Rozkaz nr 6 Komendanta Głównego Milicji Obywatelskiej z dnia 22 grudnia 1973 r. w sprawie szyków i ugrupowań bojowych Milicji Obywatelskiej.
Decyzja nr 501 Komendanta Centrum Szkolenia Policji z dnia 17 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego Regulaminu Organizacyjno-Porządkowego.
Decyzja nr 580 Komendanta Centrum Szkolenia Policji z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie pobytu słuchaczy w Centrum Szkolenia Policji.
Sprawozdanie z działalności Zakładu Wyszkolenia Liniowego za lata 1999-2000.
www.policja.gov.pl
www.csp.edu.pl
