Art. 11. Środków przymusu bezpośredniego można użyć lub wykorzystać je w przypadku konieczności podjęcia co najmniej jednego z następujących działań:
1) wyegzekwowania wymaganego prawem zachowania zgodnie z wydanym przez uprawnionego poleceniem;
2) odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność uprawnionego lub innej osoby;
3) przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie lub wolność uprawnionego lub innej osoby;
4) przeciwdziałania naruszeniu porządku lub bezpieczeństwa publicznego;
5) przeciwdziałania bezpośredniemu zamachowi na ochraniane przez uprawnionego obszary, obiekty lub urządzenia;
6) ochrony porządku lub bezpieczeństwa na obszarach lub w obiektach chronionych przez uprawnionego;
7) przeciwdziałania zamachowi na nienaruszalność granicy państwowej w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej;
8) przeciwdziałania niszczeniu mienia;
9) zapewnienia bezpieczeństwa konwoju lub doprowadzenia;
10) ujęcia osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;
11) zatrzymania osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;
12) pokonania biernego oporu;
13) pokonania czynnego oporu;
14) przeciwdziałania czynnościom zmierzającym do autoagresji.
Jednym z najczęściej stosowanych środków przymusu bezpośredniego jest siła fizyczna, która w myśl wyżej wymienionej ustawy obejmuje techniki: transportowe, obrony, ataku i obezwładnienia. Do technik obezwładnienia należy m.in. unieruchomienie trzymaniem, które zaprezentowano w niniejszym artykule.
Unieruchomienie trzymaniem jest ważną metodą służącą do obezwładnienia osoby zagrażającej bezpieczeństwu, wobec której funkcjonariusz zdecydował się na czynność zatrzymania. Policjanci podczas tego typu interwencji, obezwładniając osobę, stosują takie techniki, które dają gwarancję całkowitego jej unieruchomienia lub skrępowania ruchów. Jest to początkowa faza procesu zmierzającego do zatrzymania osoby. Następnie należy ułożyć napastnika w pozycji leżenia przodem umożliwiającej założenie kajdanek na ręce trzymane z tyłu.
Stabilna postawa i utrzymanie równowagi zapewniają skuteczność działania. Może się jednak zdarzyć, że policjant, używając siły fizycznej wobec zatrzymanego, upadnie. Wówczas bardzo ważne są posiadane umiejętności i wysoki stopień opanowania metod walki w parterze. Dlatego niezwykle przydatną techniką jest unieruchomienie trzymaniem.
Przyczyn utraty równowagi i upadku policjanta wraz z obezwładnianą osobą może być wiele. Biorąc pod uwagę okoliczności, można je sklasyfikować w dwóch podstawowych grupach: przyczyny zewnętrzne i przyczyny wewnętrzne. Do tych pierwszych należą te, które nie zależą bezpośrednio od funkcjonariusza, a więc: niesprzyjające warunki pogodowe (mokra lub oblodzona nawierzchnia), zły stan podłoża (piaszczysta powierzchnia, krzywy odstający bruk, wyboisty teren, spróchniała podłoga), złe (niewystarczające) oświetlenie miejsca interwencji itp. Natomiast za przyczyny wewnętrzne należy uznać takie czynniki, które są uwarunkowane zachowaniem interweniującego. Można wśród nich wymienić zły stan zdrowia, mogący mieć wpływ na przebieg interwencji, nieprawidłowe ustawienie się
w pomieszczeniu bez uwzględnienia potencjalnie zagrażających przedmiotów, niestabilna pozycja walki, czyli ogólnie niezadawalające przewidywanie sytuacji przez policjanta. Obie przyczyny mogą być powodem konieczności unieruchomienia trzymaniem podczas obezwładniania, czyli pozbawienia swobody ruchów lub spowodowania odwracalnej krótkotrwałej dysfunkcji kończyn lub zmysłów w celu wyeliminowania zagrożenia ze strony osoby niepodporządkowującej się poleceniom wydawanym na podstawie prawa. Metoda unieruchomienia trzymaniem służy doprowadzeniu do skrępowania ruchów obezwładnianego na podłożu, a po opanowaniu jego agresji należy przystąpić do kolejnego etapu, jakim jest założenie kajdanek. Nie bez znaczenia dla skuteczności i bezpieczeństwa osiągnięcia celu jest niezawodne współdziałanie w patrolu.
Z założeń metodycznych i doświadczenia zawodowego wynika, że do najefektywniejszych technik unieruchomienia trzymaniem należą trzymanie barkowe (fot.1–3) oraz trzymanie opasujące (fot. 4–9).
Stosując opisaną technikę, należy zwróć szczególną uwagę na:
- ułożenie kończyny górnej policjanta w taki sposób, by mięsień dwugłowy ramienia był przyłożony na całej swojej długości do szyi przeciwnika, a przedramię znajdowało się na odcinku szyjnym kręgosłupa,
- ułożenie głowy policjanta w taki sposób, by była oparta o ramię przeciwnika,
- założenie mocnego chwytu lewej i prawej ręki policjanta (na fot. 2 „małpi chwyt”).
Następnie należy w sposób kontrolowany zwiększać siłę chwytu, wydając zatrzymywanemu polecenia zachowania się zgodnego z prawem.
Policjant trzymający przeciwnika powinien mieć położone oba biodra możliwe jak najbliżej podłoża, a nogi rozstawione szeroko, co umożliwi mocniejsze założenie trzymania kończynami górnymi i uniemożliwi przetoczenie policjanta. Aby zwiększyć siłę oddziaływania na tętnicę osoby stanowiącej zagrożenie dla życia bądź zdrowia funkcjonariuszy, należy odsuwać biodra od bioder stawiającego opór. Czasem jednak jest to niemożliwe, gdyż w pomieszczeniu może być zbyt mało miejsca. Na fotografii nr 3 łóżko ogranicza przestrzeń policjantowi.
Policjant asekurujący przytrzymuje wolną kończynę górną przeciwnika, układając swoją jedną rękę w okolicy nadgarstka, drugą na mięśniu dwugłowym ramienia. Jeśli zatrzymywany jest krępej budowy ciała, można oprzeć również jedno kolano po wewnętrznej stronie ręki, która trzyma nadgarstek przeciwnika. Taki sposób zwiększy skuteczność działania.
Stosując trzymanie opasujące, należy zwrócić uwagę na:
- trzymanie własnej głowy jak najbliżej podłoża, co uniemożliwi przeciwnikowi przetoczenie policjanta i uwolnienie się z trzymania,
- ułożenie głowy tylną częścią (potylicą) na bocznej części twarzoczaszki przeciwnika, z równoczesnym ułożeniem barku pod jego żuchwą. Elementy te uniemożliwią ewentualne ugryzienie policjanta.
Ręka opasująca głowę (na zdjęciu nr 6 prawa ręka policjanta) chwyta bardzo mocno bark lub elementy ubioru na wysokości barku przeciwnika. Drugą ręką policjant chwyta przeciwnika powyżej łokcia (lub elementy jego ubioru na tej wysokości) i całym przedramieniem przyciska jego kończynę górną do swojego tułowia, krępując ruchy zatrzymywanego.
Policjant powinien mieć ułożone biodro jednoimienne do ręki opasającej (prawe biodro i prawa kończyna górna lub lewe biodro i lewa kończyna górna) na podłożu, a nogi rozłożone szeroko, co zapewni lepszą stabilność podczas stosowania unieruchomienia.
Technika kontrolowania została przedstawiona w opisie trzymania barkowego.
Błędy podczas stosowania techniki
Brak kontrolowania przez asekurującego policjanta wolnej ręki przeciwnika i pozostawienie głowy interweniującego funkcjonariusza wysoko może skutkować atakiem na twarz, w wyniku czego policjant może zostać przetoczony i straci kontrolę nad przeciwnikiem (fot. 10–11).
asp. Dominik Jędryka
instruktor Zakładu Kynologii Policyjnej CSP
sierż. Bartłomiej Stańczyk
referent Zakładu Interwencji Policyjnych CSP
