Las jest jednym z najważniejszych elementów środowiska przyrodniczego, który wymaga ochrony. Ochrona lasów państwowych i niepaństwowych regulowana jest w ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2014 r. poz. 1153). Jednak ustawa ta nie zawiera przepisów karnych. Doniosłe funkcje produkcyjne i pozaprodukcyjne (ochronna i społeczna) lasów uzasadniają jednak ich wzmożoną ochronę także środkami prawa karnego, które przewidują Kodeks wykroczeń i Kodeks karny.

W art. 3 ustawodawca zamieścił prawną definicję lasu. Zgodnie treścią tego przepisu przez las należy rozumieć dwa rodzaje gruntów: grunty o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryte roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawione, jeżeli są przeznaczone do produkcji leśnej lub stanowią rezerwat przyrody lub wchodzą w skład parku narodowego albo są wpisane do rejestru zabytków, oraz grunty związane z gospodarką leśną, zajęte pod wykorzystywane na potrzeby gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywane na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Bez wątpienia lasy pełnią funkcję ochronną − zabezpieczają przed klęskami żywiołowymi, wpływają na uzyskanie wody zdatnej do picia, zabezpieczają przed ujemnymi skutkami cywilizacji przemysłowej, jak również pełnią funkcję społeczną, przyczyniając się do odnowy sił psychicznych i fizycznych człowieka. Las jest miejscem wypoczynku i doznań przeżyć duchowych. Przesłanką pełnienia przez las funkcji społecznej jest swobodny dostęp ludności do lasu. Z tym że prawem do korzystania z lasu zgodnie z treścią art. 26 ust. 1 ustawy o lasach objęte są jedynie lasy stanowiące własność Skarbu Państwa. Możliwość ta nie dotyczy lasów należących do innych podmiotów. Zasada powszechnego udostępniania lasów Skarbu Państwa doznaje ograniczeń ze względu na potrzebę ochrony lasów. Wyrazem tych ograniczeń są zakazy wstępu (stałe i okresowe) określone w treści art. 26 ust. 2 i 3 ustawy.

Stałym zakazem wstępu zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy objęte są lasy stanowiące: uprawy leśne do 4 m wysokości, powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne, ostoje zwierząt, źródliska rzek i potoków, obszary zagrożone erozją. Zakazy stałe obowiązują z mocy prawa i do ograniczenia prawa korzystania z lasu nie jest wymagana żadna decyzja nadleśniczego. Katalog ww. zakazów jest zamknięty i nie może być rozszerzony, bo w tym wypadku ustawodawca ogranicza wolność osobistą, zakazując wstępu do lasu. Natomiast okresowy zakaz wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa nadleśniczy wprowadza w przypadku, gdy spełni się, co najmniej jedna z przesłanek wskazana w art. 26 ust. 3 ustawy, tj. wystąpiło zniszczenie albo znaczne uszkodzenie drzewostanów lub degradacja runa leśnego, występuje duże zagrożenie pożarowe lub wykonywane są zabiegi gospodarcze związane z hodowlą, ochroną lasu lub pozyskaniem drewna.

Zgodnie z treścią art. 26 ust. 4 ustawy nadleśniczy w stosunku do lasów będących w zarządzie Lasów Państwowych ogranicza dostęp do lasu poprzez ustanowienie tablicy z napisem „zakaz wstępu” oraz z podaniem przyczyny i terminu wprowadzenia ograniczenia. Zatem konstytutywnym zdarzeniem prawnym jest ustawienie tablicy, a więc o istnieniu zakazu można mówić dopiero w chwili, gdy taka tablica, spełniająca wymogi formalnoprawne opisane w art. 26 ust. 4 ustawy i rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1998 r. w sprawie określenia wzoru znaku zakazu wstępu do lasu oraz zasad jego umieszczania, zostanie ustawiona. Tablica taka jest źródłem informacji dla jednostki, że na danym obszarze leśnym obowiązuje zakaz wstępu do lasu ograniczający jej prawa i wolności osobiste, a tym samym są podstawy pociągnięcia do odpowiedzialności karnej. Obowiązek ustanowienia tablicy nie dotyczy przypadku, gdy las stanowi uprawy leśne do 4 m wysokości. Właściciel lasu niestanowiącego własności Skarbu Państwa może także w oparciu o art. 28 ustawy zakazać wstępu do lasu, oznaczając ten las tablicą z odpowiednim napisem.

Ponadto wolą prawodawcy jest, aby znaki zakazu wstępu do lasu umieszczane były w szczególności: przy drogach publicznych oraz drogach leśnych, na których dopuszczony jest ruch pojazdów silnikowych, zaprzęgowych i motorowerów (na zakrętach, skrzyżowaniach i dłuższych odcinkach dróg), a także wokół miejsc postoju pojazdów oraz pól namiotowych. Zgodnie z § 4 rozporządzenia znaki dotychczas umieszczone nie wymagają wymiany do czasu ich zużycia, co prowadzi do wniosku, że należy je wymienić, gdy przestaną być czytelne i zrozumiałe.

Zakazy wstępu do lasu (stałe bądź okresowe), łącznie z zakazem wydanym przez właściciela lasu prywatnego, nie dotyczą jednak pewnych kategorii osób wykonujących czynności służbowe i gospodarcze: pracowników nadleśnictw, osób nadzorujących gospodarkę leśną oraz kontrolujących jednostki organizacyjne Lasów Państwowych, osób zwalczających pożary oraz ratujących życie lub zdrowie ludzkie, funkcjonariuszy Straży Granicznej chroniących granicę państwową oraz funkcjonariuszy innych organów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek publiczny, osób wykonujących czynności z zakresu gospodarki łowieckiej oraz właścicieli pasiek zlokalizowanych na obszarach leśnych, właścicieli lasów we własnych lasach, osób użytkujących grunty rolne położone wśród lasów, pracowników leśnych jednostek naukowych, instytutów badawczych i doświadczalnych, w związku z wykonywaniem badań naukowych i doświadczeń z zakresu leśnictwa i ochrony przyrody, wojewódzkich konserwatorów przyrody oraz pracowników Służb Parków Krajobrazowych, osób sporządzających plany urządzenia lasu, uproszczone plany urządzenia lasu lub inwentaryzację stanu lasu, o której mowa w art. 19 ust. 3 ustawy o lasach.

Istnienie zakazu wstępu wyrażonego poprzez ustanowienie znaku „zakazu wstępu do lasu” spełniającego wszystkie wymogi fomalnoprawne automatycznie wyklucza możliwość wejścia do lasu, przejazdu lub przepędzanie zwierząt. Ustawa o lasach nie zawiera sankcji za naruszenie tego zakazu.

Sankcji za naruszenie zakazu wstępu do lasu należy szukać w rozdziale XIX Kodeksu wykroczeń „Szkodnictwo leśne, polne i ogrodowe” w art. 151 k.w. i 161 k.w., które stanowią:

Art. 151.

§ 1. Kto pasie zwierzęta gospodarskie na nienależących do niego gruntach leśnych lub rolnych albo przez takie grunty w miejscach, w których jest to zabronione, przechodzi, przejeżdża lub przegania zwierzęta gospodarskie, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.
§ 2. Jeżeli grunt jest zaorany, zasiany lub obsadzony, znajduje się w stanie sztucznego zalesienia, naturalnego odnowienia lub stanowi młodnik leśny do lat 20, sprawca podlega karze grzywny.
§ 3. Karze określonej w § 2 podlega również ten, kto przejeżdża lub przegania zwierzęta gospodarskie przez wodę zamkniętą lub zarybioną.
§ 4. Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.
§ 5. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1, 2 lub 3 można orzec nawiązkę do wysokości 1500 złotych.

Art. 161.

Kto, nie będąc do tego uprawniony albo bez zgody właściciela lub posiadacza lasu, wjeżdża pojazdem silnikowym, zaprzęgowym lub motorowerem do nienależącego do niego lasu w miejscu, w którym jest to niedozwolone, albo pozostawia taki pojazd w lesie w miejscu do tego nieprzeznaczonym, podlega karze grzywny.

Powstaje pytanie, kiedy realizują się ustawowe znamiona ww. wykroczeń i z którego artykułu należy dokonać prawidłowej kwalifikacji prawnej konkretnego czynu, reagując na wykroczenie.

Na potrzeby wykładni art. 151 k.w. ma zastosowanie definicja gruntów leśnych zawarta w ustawie z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Zgodnie z art. 2 ust. 2 tej ustawy za grunty leśne uznaje się następujące grunty:

• określone jako lasy w przepisach ustawy o lasach,
• zrekultywowane na potrzeby gospodarki leśnej,
• pod drogami dojazdowymi do gruntów leśnych.

Zatem warto zauważyć, że pojęcie prawne grunt leśny obejmuje swoim zakresem pojęciowym las.

Analizując treść art. 151 § 1 k.w., należy stwierdzić, iż przechodzenie, przejeżdżanie lub przeganianie zwierząt przez cudze grunty leśne stanowi wykroczenie tylko wówczas, gdy dokonywane jest w miejscu, gdzie zachowania takie są zabronione. Bez wątpienia jest to miejsce objęte zakazem wstępu i odpowiednio oznakowane bądź zgodnie z § 2 art. 151 k.w. stanowi grunt zaorany, zasiany lub obsadzony, znajdujący się w stanie sztucznego zalesienia, naturalnego odnowienia lub grunt stanowi młodnik leśny do lat 20, kiedy to oznakowanie nie jest wymagane. Wejście na grunty wymienione w § 2 art. 151 k.w., przejeżdżanie przez nie lub przeganianie zwierząt gospodarskich zawsze realizuje znamiona wykroczenia i nie jest konieczne oznaczanie ich tablicami zakazującymi wstępu.

Ponadto w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa, nieobjętych zakazem wstępu, istnieją jeszcze inne ograniczenia dotyczące postoju oraz ruchu pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem, które wprowadza art. 29 ustawy o lasach. Naruszenie tych ograniczeń skutkuje odpowiedzialnością karną z art. 161 k.w.

Zgodnie z treścią art. 29 ustawy o lasach ruch pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem w lesie jest dozwolony jedynie drogami publicznymi, natomiast drogami leśnymi jest dozwolony tylko wtedy, gdy są one oznakowane drogowskazami dopuszczającymi ruch po tych drogach. Nie dotyczy to inwalidów poruszających się pojazdami przystosowanymi do ich potrzeb. Natomiast jazda konna w lesie jest dopuszczalna tylko drogami leśnymi wyznaczonymi przez nadleśniczego. Postój ww. pojazdów na drogach leśnych jest dozwolony wyłącznie w miejscach oznakowanych.

Z powyższego przepisu prawa wynika, że dopuszczalność ruchu wyżej wymienionymi pojazdami uzależniona jest od tego, czy ruch pojazdów odbywa się po drogach publicznych, czy po drogach leśnych. W pierwszym przypadku ustawodawca dopuszcza ruch tymi pojazdami na terenie lasu. Natomiast dopuszczalność ruchu pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem po drogach leśnych jest uzależniona od tego, czy są w odpowiedni sposób oznakowane drogowskazami dopuszczającymi ruch po tych drogach. Poruszanie się po drogach publicznych położonych na obszarze lasu jest zatem co do zasady dopuszczalne. Natomiast poruszanie się po drogach leśnych jest co do zasady zabronione, poza sytuacjami, gdy wyraźnie taki ruch się dopuszcza. Jedynym warunkiem dopuszczającym ruch pojazdami po drogach leśnych jest umieszczenie drogowskazów dopuszczających ruch pojazdami. Dopuszczalność ruchu pojazdami jest zatem uzależniona od dwóch elementów – od charakteru drogi oraz od umieszczenia stosownych drogowskazów. Ustawa o lasach nie określa, jak taka droga powinna być oznakowana, pozostawiając sposób oznakowania zarządcy terenu, a więc w lasach państwowych z reguły nadleśniczemu. Jednakże sposób oznakowania nie może być dowolny. Niewątpliwie są to specjalnie oznakowane drogowskazy umieszczone przy drogach leśnych, prowadzące do:

• ośrodków, obiektów i urządzeń turystyczno-wypoczynkowych,
• brzegów morza, rzek i jezior o dużej frekwencji turystycznej,
• terenów leśnych wyznaczonych do zbiorowego przebywania ludności w celach wypoczynkowych, miejsc zabytkowych i innych o szczególnych walorach krajobrazowych.

W doktrynie prawa wykroczeń nie porusza się zagadnienia, jakie wymogi mają spełniać te drogowskazy i jakie treści mają wyrażać. Droga leśna w świetle uregulowań prawnych jest drogą wewnętrzną, co wyjaśniam w dalszej części artykułu.

W mojej ocenie warto przywołać niektóre przepisy ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. Zgodnie z art. 10 ust. 7 prd zarządzanie ruchem na drogach wewnętrznych, w tym w strefie ruchu i strefie zamieszkania, należy do podmiotu zarządzającego tymi drogami. Podmioty te, ustalając organizację ruchu na tych drogach, stosują znaki i sygnały drogowe oraz zasady ich umieszczania wynikające z ustawy i jej przepisów wykonawczych. Koszt oznakowania drogi wewnętrznej ponosi podmiot zarządzający drogą (art. 10 ust. 10a prd). Na drogach wewnętrznych, jak wynika z treści art. 1 ust. 2 pkt 2 prd, stosuje się znaki i sygnały drogowe, takie jak na drogach publicznych. Uczestników ruchu obowiązują wówczas dyrektywy wynikające z tych znaków i sygnałów drogowych, w postaci zakazu lub nakazu. Oznakowanie drogi wewnętrznej należy do zarządcy tej drogi (art. 10 ust. 7 prd). Oznakowując ją, jest on obowiązany stosować znaki i sygnały drogowe oraz zasady ich umieszczania określone w prawie o ruchu drogowym i przepisach wykonawczych wydanych na podstawie tej ustawy. W uzasadnieniu projektu ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 1018, z późn zm.), która w sposób istotny zmienia reguły ruchu na drogach wewnętrznych, podkreślono, że: „W celu zapewnienia właściwego oznakowania na leżących poza drogami publicznymi strefach ruchu oraz strefach zamieszkania, a w szczególności, aby ustawiane tam znaki drogowe nie były ze sobą wzajemnie sprzeczne, podmioty zarządzające drogami wewnętrznymi leżącymi w strefie zobowiązane będą do dostosowania oznakowania tych dróg do wymagań wynikających z przepisów prawa powszechnie obowiązującego w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. [...] Wymóg ten został spowodowany dotychczasowymi doświadczeniami, z których wynika, że zarządcy dróg wewnętrznych ustawiają tam znaki drogowe niezgodnie z przepisami”.

Słuszne wydaje się twierdzenie, że drogowskazy ustawione przy drogach leśnych, muszą spełniać wymogi prawne, a nadleśniczy jako zarządca drogi wewnętrznej jest adresatem norm prawnych zawartych w prd.

Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych wprowadza tzw. „znaki kierunku i miejscowości”, np. „drogowskaz do przystani wodnej lub żeglugi”, „drogowskaz do plaży lub miejsca kąpieliska”, „drogowskaz do zabytku przyrody”, „drogowskaz do punktu widokowego” itp. Bezsprzecznie tego rodzaju drogowskazy może wprowadzić nadleśniczy.

Podsumowując, wjazd pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem na drogi leśne nieoznakowane drogowskazami dopuszczającymi ten ruch jest zabroniony. Ruch pieszy i rowerowy może odbywać się bez ograniczeń tylko na tych gruntach leśnych, na których nie obowiązuje stały lub okresowy zakaz wstępu.

W istocie zakaz poruszania się dotyczy jedynie dróg leśnych i w tym kontekście należy widzieć jego uchylenie w stosunku do inwalidów poruszających się pojazdami przystosowanymi do ich potrzeb, jazdy konnej w lesie i pewnej kategorii osób wykonujących czynności służbowe lub gospodarcze wskazanych w ust. 3 art. 29 ustawy o lasach.

Podobnie ustawodawca uregulował dopuszczalność postoju pojazdów. Postój pojazdu oznacza „zatrzymanie się w jakimś miejscu na pewien czas osób lub pojazdów”. Na drogach publicznych postój pojazdów jest co do zasady dopuszczalny, poza wyjątkami wynikającymi z zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego i z umieszczonych znaków drogowych. Natomiast na drogach leśnych postój jest zabroniony, z wyjątkiem miejsc wyraźnie oznakowanych. Oznakowanie to musi wyraźnie wskazywać, że dane miejsce jest przeznaczone do postoju.

Ustawodawca w treści art. 29 ustawy o lasach i w art. 161 Kodeksu wykroczeń operuje następującymi pojęciami prawnymi: droga publiczna, droga leśna, pojazd silnikowy, pojazd zaprzęgowy i motorower. Pojęcia te zostały zdefiniowane w odrębnych ustawach.

Pojęcie drogi publicznej znajduje się w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. W art. 1 tej ustawy prawodawca definiuje pojęcie drogi publicznej. Jak stanowi ten przepis: „Drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie niniejszej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych”. Prawodawca w tej ustawie nie definiuje natomiast pojęcia drogi leśnej. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o drogach publicznych: „Drogi niezaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych, w szczególności drogi w osiedlach mieszkaniowych, dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, dojazdowe do obiektów użytkowanych przez przedsiębiorców, place przed dworcami kolejowymi, autobusowymi i portami oraz pętle autobusowe, są drogami wewnętrznymi”. Droga leśna jest zatem bez wątpienia drogą wewnętrzną. Warunkiem zakwalifikowania drogi wewnętrznej jako drogi leśnej jest to, że leży ona na obszarze lasu. Stwierdzenie to znajduje odzwierciedlenie w treści art. 6 ust. 1 pkt 8 ustawy o lasach, zgodnie z którym drogi leśne są to drogi położone w lasach, niebędące drogami publicznymi w rozumieniu przepisów o drogach publicznych.

Natomiast wyżej wymienione rodzaje pojazdów zostały zdefiniowane w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. Pojazd silnikowy oznacza, zgodnie z art. 2 pkt 32: „pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru i pojazdu szynowego”. Z kolei definicję pojazdu zawiera art. 2 pkt 31 prd stanowiący, że pojazd to „środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszynę lub urządzenie do tego przystosowane”. Obok pojazdu silnikowego art. 29 ustawy dotyczy ruchu w lesie pojazdu zaprzęgowego. Ustawodawca nie definiuje tego terminu, choć posługuje się nim w prawie o ruchu drogowym. Pojazd zaprzęgowy to pojazd, w którym wykorzystywana jest żywa siła pociągowa, najczęściej konie. Zaprzęgiem kieruje, przeważnie siedząc na tzw. koźle, powożący (woźnica, dorożkarz). Trzecim pojazdem wymienionym w ust. 1 art. 29 ustawy o lasach jest motorower. Motorower to zgodnie z art. 2 pkt 46 prd „pojazd dwu- lub trójkołowy zaopatrzony w silnik spalinowy o pojemności skokowej nieprzekraczającej 50 cm3 lub w silnik elektryczny o mocy nie większej niż 4 kW, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h”.

Naruszenie normy prawnej zawartej w treści art. 29 ustawy o lasach wyczerpuje ustawowe znamiona wykroczenia z art. 161 k.w. Przepis art. 161 k.w. jest zatem przepisem sankcjonującym w stosunku do art. 29 ustawy. Warto zauważyć, że w art. 29 ustawy norma prawna występuje w postaci dozwolenia (prawodawca określa sytuacje, kiedy wjazd do lasu jest dozwolony), natomiast w art. 161 k.w. w postaci zakazu (prawodawca określa sytuacje, kiedy wjazd do lasu jest zabroniony, tj. w miejscu niedozwolonym), co sprawia pewną trudność interpretacyjną, gdyż adresat normy prawnej z reguły chce wiedzieć, co jest zabronione i oczekuje oznakowań dróg wyrażających zakazy, tak jak na drogach publicznych. Jednak prawodawca nie wprowadza wymogu oznakowania każdej drogi leśnej zakazem ruchu na pewno ze względów praktycznych, bo wówczas 90% dróg należałoby w lesie oznakować. Prostszym i praktyczniejszym rozwiązaniem jest ograniczenie ruchu normami prawnymi zawartymi w art. 29 ust. 1 ustawy o lasach i art. 161 Kodeksu wykroczeń.

W art. 161 k.w. zostało określone wykroczenie polegające na wjeżdżaniu pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem do cudzego lasu bez zgody właściciela bądź przez osobę nieuprawnioną w miejscu, w którym jest to niedozwolone albo pozostawienie takiego pojazdu w miejscu do tego nieprzeznaczonym. Co prawda do ustawowych znamion wykroczenia z art. 151 § 1 k.w. należy „przejeżdżanie” przez grunty leśne w miejscu, gdzie jest to zabronione, a „przejeżdżanie” obejmuje wszelkie jego postacie – pojazdem mechanicznym m.in. silnikowym, niemechanicznym albo wierzchem, to jednak w zakresie wjazdu do cudzego lasu pojazdem silnikowym, zaprzęgowym lub motorowerem przepis art. 161 k.w. należy uznać za lex specialis w stosunku do art. 151 § 1 i 2 k.w., czyli eliminujący ten ostatni.

Bezsprzecznie ruch pieszy i rowerowy może odbywać się bez ograniczeń tylko na tych gruntach leśnych, na których nie obowiązuje stały lub okresowy zakaz wstępu, jeśli zaś obowiązuje, to realizują się ustawowe znamiona wykroczenia z art. 151 § 1 k.w.

Za wykroczenie z art. 151 § 1 k.w. grozi grzywna od 20 zł do 500 zł albo kara nagany. Jeżeli grunt leśny znajduje się w stanie sztucznego zalesienia, naturalnego odnowienia lub stanowi młodnik leśny do lat 20, to wówczas czyn kwalifikuje się z art. 151 § 2 k.w., za co grozi kara grzywny do górnej wysokości przewidzianej w części ogólnej kodeksu, czyli do 5000 zł.

Wszystkie wykroczenia z art. 151 k.w. ścigane są na żądanie pokrzywdzonego, którym w tym wypadku jest nadleśnictwo jako jednostka organizacyjna Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe (PGLLP). Jeżeli jednak wniosek o ukaranie kieruje do sądu nadleśniczy lub osoba działająca w jego imieniu albo strażnik leśny, to oczywiste jest, że samo skierowanie wniosku jest równoznaczne z żądaniem ścigania złożonym przez pokrzywdzonego. Regulacja art. 151 § 4 k.w. ma znaczenie praktyczne wtedy, gdy wniosek o ukaranie kieruje do sądu inny podmiot, np. Policja. Policjant musi dołączyć do wniosku pisemne żądanie ścigania sporządzone przez nadleśniczego lub osobę działającą w jego imieniu bądź protokół, do którego ww. podmioty zgłosiły ustne żądanie ścigania.

Art. 151 § 5 k.w. umożliwia załatwienie sprawy roszczeń odszkodowawczych już w postępowaniu przed sądem rejonowym rozpoznającym sprawę o wykroczenie. Sąd może (nie musi) orzec nawiązkę do wysokości 1500 zł. Taką nawiązkę orzeka się na rzecz pokrzywdzonego nadleśnictwa. Gdyby nawiązka nie pokryła pełnej szkody, pozostaje droga postępowania cywilnego.

Natomiast wykroczenie z art. 161 k.w. ścigane jest z urzędu przede wszystkim przez strażników leśnych oraz funkcjonariuszy Policji. Grozi za nie grzywna w rozmiarze od 20 do 5000 zł, a w postępowaniu mandatowym może być wymierzona od 20 do 500 zł.

Ponadto warto wspomnieć, że zgodnie z prawną definicją las to także grunt stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego. Przepis art. 15 ust. 1 pkt 18 ustawy o ochronie przyrody zakazuje w parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami położonymi na nieruchomościach stanowiących własność parków narodowych lub będących w użytkowaniu wieczystym parków narodowych wskazanymi przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody – przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Według art. 127 pkt 1 lit. a lub b ustawy o ochronie przyrody wykroczeniem zagrożonym karą aresztu lub grzywny jest umyślne naruszanie zakazów obowiązujących w parkach narodowych lub rezerwatach przyrody. W przypadku zbiegu tego przepisu z art. 161 k.w. należy uznać art. 127 pkt 1 za lex specialis w stosunku do art. 161. Teren parku narodowego obejmuje nie tylko grunty leśne, co przemawia za tym, że przepis art. 127 ustawy o ochronie przyrody eliminuje stosowanie art. 161 k.w.

Podsumowując, należy stwierdzić, że przepis art. 151 k.w. albo 161 k.w. bądź art. 127 pkt 1 lit. a lub b ustawy o ochronie przyrody są stosowane dla sankcjonowania naruszenia zakazu wstępu do lasu, jeśli ruch pojazdami lub pieszych odbywa się poza drogami publicznymi.

podinsp. Małgorzata Lis-Walewska
starszy wykładowca Zakładu Służby Kryminalnej CSP

Bibliografia
Bafia J., Kodeks wykroczeń. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1980.
Bojarski T., Michalska-Warias A., Piórkowska-Flieger J., Szwarczyk M., Kodeks wykroczeń. Komentarz, LexisNexis, 2013.
Bojarski M., Radecki W., Kodeks wykroczeń. Komentarz, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2005.
Radecki W., Ustawa o lasach. Komentarz, LexisNexis 2012.
Rakoczy B., Ustawa o lasach. Komentarz, LEX 2011.
Stefański R.A., Wykroczenia drogowe. Komentarz, LEX 2011.

Akty prawne
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2013 r. poz. 482, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 260, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2014 r. poz. 1153).
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1205, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.).
Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1998 r. w sprawie określenia wzoru znaku zakazu wstępu do lasu oraz zasad jego umieszczania (Dz. U. Nr 11, poz. 39).
Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. Nr 170, poz. 1393).

Criminal liability for contravening prohibition on entering the forest
The Act on forests does not include criminal provisions. However, significant productive and unproductive (protective and social) functions of forests justify increased protection also by means of criminal law. Prohibition on entry expressed by the established sign, excludes possibility to enter and cross the forest or repel animals. Sanctions for contravening prohibition on entering the forest, one should seek in chapter XIX of Petty Offences Code “Forest, field and garden damages”, article 151 or 161. Moreover, there are restrictions on the stop or traffic of motor vehicles, horse-drawn vehicles and motorbikes in the forests included in property of the State Treasury, without prohibition of entry. It is introduced by article 29 of the Act on forests. Violating those restrictions results in criminal liability based on article 161 of Petty Offences Code.The forest is also a land of a wildlife reserve or included in a national park. Article 15 paragraph 1 point 18 of the Act of nature protection forbids in nationals parks and wildlife reserves traffic of vehicles excluding public roads and roads located on property of national parks or being in perpetual usufruct of national parks indicated by national park’s director or by a regional director of environment protection in wildlife reserves. Intentional contravening bans imposed in national park or wildlife reserves is a petty offence that carries a penalty of arrest or fine, according to article 127, point 1, letters a or b of the Act on nature protection.

Tłumaczenie: Renata Cedro, WP CSP