Wstęp

Wyjątkowy charakter szkolenia i jego międzynarodowe znaczenie podkreśla fakt, iż ramową decyzję w tym zakresie podjął minister spraw wewnętrznych i administracji. Warto również zaznaczyć, że przedsięwzięcie to było elementem większej całości, za którą należy uznać wieloaspektowe wsparcie, jakiego Rzeczpospolita Polska udziela Republice Mołdawii na polu zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Swoistym wstępem do realizacji przedsięwzięcia była wizyta pod koniec sierpnia br. w Polsce, w tym w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, Sekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Republiki Mołdawii pani Danieli Misail-Nichitin. Samo szkolenie zorganizowano w ścisłej współpracy pomiędzy Biurem Międzynarodowej Współpracy Policji Komendy Głównej Policji, Fundacją Solidarności Międzynarodowej (finansującą przedsięwzięcie) a Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. Na głównego koordynatora przedsięwzięcia ze strony Centrum został wyznaczony Kierownik Zakładu Szkoleń Specjalnych podinsp. Jarosław Piotrowski.

Tego rodzaju przedsięwzięcia wymagają prac analityczno-koncepcyjnych oraz odpowiedniego przygotowania, co w tym wypadku oznaczało nie tylko czynności o charakterze logistyczno-organizacyjnym, ale również konieczność opracowania programu szkolenia przez kadrę Zespołu Minersko-Pirotechnicznego Zakładu Szkoleń Specjalnych. Program ten został poddany analizie i zaakceptowany przez dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji oraz dowódcę Centralnego Pododdziału Kontrterrorystycznego Policji „BOA”, a następnie zatwierdzony przez Komendanta Głównego Policji. Treści programowe objęły zagadnienia dotyczące rozpoznania improwizowanych urządzeń wybuchowych oraz prowadzenia śledztwa po wybuchu. Zajęcia dydaktyczne były wizytowane przez przedstawiciela Fundacji Solidarności Międzynarodowej, który mógł przekonać się naocznie, jakiego rodzaju zadania praktyczne wykonywali w ich trakcie nasi goście z Mołdawii.

Nie da się ukryć, że przeprowadzenie szkolenia związane było z pokonaniem pewnych trudności, o których warto w tym miejscu wspomnieć.

I trudność – bariera językowa

Języki polski i rumuński należą do różnych grup językowych (zachodniosłowiańskiej i romańskiej). W przypadku języka rumuńskiego tzw. slawizmy stanowią obecnie jedynie ok. 14% zasobu leksykalnego. Nasze języki różnią się oczywiście także składnią, gramatyką, znakami diakrytycznymi i wymową. Dodatkową trudnością w tym obszarze okazał się specjalistyczny język naukowo-techniczny, sprawiający spore trudności we wzajemnej komunikacji.

Sposobem na pokonanie bariery językowej w przypadku tego szkolenia stało się skorzystanie z nieocenionej pomocy funkcjonariusza polskiej Policji mł. asp. Valeriu Caraciobanu, pełniącego codzienną służbę w Komisariacie Policji Szczecin-Śródmieście Komendy Miejskiej Policji w Szczecinie. Jego tytaniczna praca rozpoczęła się już na etapie przygotowywania szkolenia, kiedy to podjął się przetłumaczenia programu szkolenia oraz innych niezbędnych dokumentów na język rumuński w czasie wolnym od służby. Istotny jest również fakt, iż ze względu na specyfikę przekazywanych treści spełnianie obowiązków tłumacza wymagało od niego bardzo znacznego nakładu pracy nad poszerzeniem własnej wiedzy i specjalistycznego słownictwa. Następnie, w trakcie wielogodzinnych, realizowanych również w dni wolne od służby, zajęć dydaktycznych ww. funkcjonariusz profesjonalnie i z poświęceniem służył nieocenioną pomocą uczestnikom szkolenia, dzięki czemu osiągnięte zostały zakładane cele kształcenia. Nauczanie za pośrednictwem tłumacza wymagało jednak zarówno od słuchaczy, jak i kadry dydaktycznej pozostawania w stanie nieustannej, maksymalnej koncentracji.

W sposób bezpośredni przełożyło się to na wydłużenie czasu poszczególnych zajęć: teoretycznych i poligonowych. Treści kształcenia podawane w formie wykładu, z uwagi na cele dydaktyczne oraz efektywność stosowanych metod dydaktycznych, przekazywano całej piętnastoosobowej grupie, natomiast zajęcia praktyczne były zrealizowane w pięcioosobowych podgrupach.

II trudność – doświadczenie zawodowe i szkolenia kierunkowe słuchaczy

Uczestnicy szkolenia reprezentowali różnorodny poziom wiedzy i doświadczenia dotyczący nie tylko zagadnień kryminalistyczno-procesowych, ale i minersko-pirotechnicznych. Założeniem programu było, aby absolwent szkolenia poznał teoretyczne i praktyczne podstawy prowadzenia rozpoznania minersko-pirotechnicznego oraz śledztwa powybuchowego. Podczas trzech tygodni wytężonego szkolenia nasi goście zapoznali się z zagadnieniami dotyczącymi teorii wybuchu oraz przepisów bezpiecznego obchodzenia się z materiałami wybuchowymi. Odwołując się do wiedzy i doświadczenia zawodowego uczestników szkolenia, scharakteryzowano w sposób ogólny pojęcie i  przebieg zjawiska wybuchu i jego rodzaje: fizyczny, chemiczny, jądrowy. Omówiono podstawowe pojęcia dotyczące zjawiska wybuchu, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu, jaki wywołuje na otoczenie i organizm człowieka. Ponadto przedstawiono pojęcie materiału wybuchowego oraz podział materiałów wybuchowych ze względu na ich zastosowanie, tj. na kruszące, inicjujące, miotające, mieszaniny i masy pirotechniczne. Szczegółowo je omówiono, a następnie na zajęciach poligonowych zostały zademonstrowane: ich forma, barwa, zapach i inne właściwości fizyczne, a także praktyczne działanie tych materiałów oraz oddziaływanie na różne ośrodki.

Uczestnicy szkolenia poznali teoretyczne podstawy związane ze sporządzaniem zapalnika lontowego, a następnie go przygotowali i uzbrajali nim różne fabryczne materiały wybuchowe dostępne w Polsce.

Słuchacze zapoznali się ze środkami inicjującymi wybuch oraz materiałami wybuchowymi w nich stosowanymi, a także innymi substancjami chemicznymi używanymi w zapalnikach. W trakcie zajęć scharakteryzowano środki strzałowe oraz ich kategorie wynikające z różnej budowy i zastosowania: zapalniki elektryczne i zapały, zapalniki nieelektryczne, spłonki pobudzające i lonty prochowe. W sposób ogólny przedstawiono słuchaczom wygląd, budowę i podział urządzeń wybuchowych pochodzenia wojskowego ze względu na zastosowanie: granatów ręcznych i nasadkowych, amunicji artyleryjskiej i lotniczej, min przeciwpiechotnych i przeciwpancernych, a także przypomniano, jakie materiały wybuchowe stosowane są w tych urządzeniach. Ponadto szczegółowo omówiono najczęściej spotykane urządzenia wybuchowe pochodzenia wojskowego z uwzględnieniem stosowanych do nich zapalników. Scharakteryzowano w sposób ogólny motywy posługiwania się przez przestępców samodziałowymi urządzeniami wybuchowymi oraz najczęściej stosowane samodziałowe urządzenia wybuchowe. Przedstawiono budowę najczęściej stosowanych samodziałowych urządzeń wybuchowych ze szczególnym uwzględnieniem sposobów ich kamuflowania, a także działanie ww. urządzeń.

W drugim tygodniu szkolenia omówiono techniczne aspekty przeszukania różnych obiektów, zasady bezpieczeństwa oraz potrzebę posługiwania się sprzętem ochronnym, a następnie uczestnicy dokonywali przeszukań pomieszczeń, obiektów w infrastrukturze zurbanizowanej i terenie otwartym.

Trzeci tydzień zdominowały zajęcia dotyczące śledztwa powybuchowego. Słuchaczom przedstawiono pojęcie śladu kryminalistycznego oraz oględzin miejsca zdarzenia. Ponadto omówiono zasady ujawniania i zabezpieczania śladów kryminalistycznych mogących wystąpić na miejscu zdarzenia z użyciem materiałów wybuchowych. Zademonstrowano sprzęt przydatny do prowadzenia oględzin. Omówiono metody i techniki prowadzenia oględzin, zasady podziału terenu na sektory, a także sposoby i determinanty określania zasięgu prowadzenia oględzin. Scharakteryzowano zakres czynności wykonywanych przez poszczególnych członków zespołu oględzinowego, sposoby dokumentowania przebiegu oględzin i czynności po ich zakończeniu.

Na potrzeby szkolenia Zespół Minersko-Pirotechniczny przygotował różnorodne urządzenia wybuchowe, które następnie zostały wysadzone: w pojeździe, w terenie otwartym pod powierzchnią ziemi, w terenie otwartym na powierzchni ziemi i w obiekcie zamkniętym.

Słuchacze w trzech pięcioosobowych grupach dokonywali oględzin miejsc po wybuchu, a na podstawie ujawnionych śladów dokonywali rekonstrukcji urządzeń wybuchowych. Na podstawie zabezpieczonych śladów wnioskowali o rodzaju i ilości użytego materiału wybuchowego, sposobie jego inicjacji, wielkości i rodzaju opakowania, sposobie wywołania wybuchu urządzenia.

III trudność – procedury

Mimo iż policja we wszystkich krajach pracuje w oparciu o podobne procedury, to w szczegółach występują pewne różnice. Sposób prowadzenia czynności procesowych, ich dokumentowanie, czynności związane z rozpoznaniem minersko-pirotechnicznym obiektów i terenu otwartego w Polsce i Mołdawii różnią się w detalach, dlatego słuchacze zostali zapoznani z polską praktyką. Na szczęście zajęcia te odbywały się w drugim i trzecim tygodniu szkolenia, kiedy porozumiewanie się stało się mniej kłopotliwe dzięki wzajemnemu „osłuchaniu się”, a także możliwości porozumiewania się w języku rosyjskim.

Policjanci w Mołdawii stosują procedury DVI – związane z identyfikacją ofiar zdarzeń o charakterze masowym, jednak nie mają uregulowań podobnych do „Metodyki oględzin miejsc przestępstw o charakterze terrorystycznym i katastrof”, według której tego rodzaju czynności prowadzone są w Polsce. Zgodnie z treścią tego dokumentu koledzy z Mołdawii zostali zapoznani z wypracowanymi przez kryminalistykę sposobami, metodami i środkami prowadzenia tej czynności, z uwzględnieniem rozmiarów zdarzenia i jego skutków. Zaskoczeniem dla kolegów z Mołdawii okazał się m.in. sposób zabezpieczania śladów traseologicznych repliką silikonową – nie znali tej metody.

IV trudność – czasoprzestrzeń

Czas pokazał, jak trudnym jest przeciwnikiem, już w dniu zakwaterowania słuchaczy, czyli 1 listopada 2022 r. Jak wiadomo, był to weekend zmiany czasu z letniego na zimowy, w związku z czym na lotnisku w Wiedniu cała mołdawska grupa musiała odczekać dodatkową godzinę, a że odprawa też się przedłużała, to w efekcie nasi goście nie zdążyli na samolot do Warszawy. Na szczęście udało im się dotrzeć na lotnisko Warszawa-Okęcie kolejnym samolotem, z kilkugodzinnym opóźnieniem.

Zajęcia poligonowe zaczęły się w dniu, gdy odnotowano spadek temperatury powietrza wraz ze zwiększeniem się jego wilgotności. Wymusiło to na członkach Zespołu Minersko-Pirotechnicznego przeorganizowanie niektórych aspektów zajęć pokazowych.

Oczywiście pobyt w Polsce oznaczał dla mołdawskich policjantów nie tylko zajęcia zorganizowane przez CSP. Wykorzystując moment chwilowego przebywania w Polsce, chcieli zobaczyć stolicę, stąd wiele pytań i wyjaśnień: „jak tam trafić?”, „czym tam dojechać?”, „gdzie kupić bilety, a gdzie takie buty służbowe, jak mają pirotechnicy w Polsce?”, „gdzie można zjeść dobrą pizzę?”, „jak się dostać do Muzeum Powstania Warszawskiego?” itp. 

Bo tylko kosmos nas ogranicza. Czyli jak nam się (to wszystko) udało

Receptą na sukces okazała się wytrwałość, wytężona praca, a także maksymalne skupienie na wykonywanych zadaniach. Permanentna potrzeba dwustronnego tłumaczenia oraz nieznajomość naukowego, chemicznego i fizycznego, słownictwa powodowała, że musieliśmy stosować metody opisowe, korzystając z tablic, papieru, a nawet piaszczystego fragmentu podłoża.

W trakcie szkolenia członkowie Zespołu niejednokrotnie stawali przed wyzwaniami w rodzaju: jak wytłumaczyć, co to jest łuk elektryczny? jak przetłumaczyć na język rumuński nazwę „piorunian rtęci”? czym są aminy i dlaczego azotan to nie azotyn? jak się po rumuńsku określa „azydek ołowiu”?

W przełamywaniu barier i pokonywaniu trudności wartością dodaną okazało się również poczucie humoru gości z Mołdawii. Jeden ze słuchaczy na pagonach miał dystynkcje głównego inspektora – kapitana, które z daleka wyglądają jak stopień generalski – fot. 12. Wywoływało to szereg zabawnych sytuacji, gdy słuchacze szkolący się na terenie CSP, widząc z daleka wysokiego, granatowo umundurowanego nieznanego im policjanta z wysokim, „generalskim” stopniem, wpadali w konsternację. A ów słuchacz, do końca szkolenia, zyskał przydomek „generała”.

Na zakończenie kursu słuchacze otrzymali zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie prowadzenia rozpoznania minersko-pirotechnicznego i prowadzenia śledztwa po wybuchu dla służb mundurowych Republiki Mołdawii.

Podziękowania

To szkolenie by się nie udało, gdyby nie zaangażowanie i pomoc wszystkich tych, którym należą się wyrazy wdzięczności. Tak skomplikowane przedsięwzięcia zawsze są pewnym wysiłkiem zbiorowym, stąd podziękowania za wkład w sukces składamy przede wszystkim wspomnianemu już mł. asp. Valeriu Caraciobanu oraz przedstawicielom Fundacji Solidarności Międzynarodowej. Ze strony Centrum Szkolenia Policji w Legionowie nad organizacją szkolenia, oprócz Zakładu Szkoleń Specjalnych, czuwali również kierownictwo CSP, a także policjanci i pracownicy Wydziału Prezydialnego, Wydziału Finansów, Wydziału Żywnościowego, Wydziału Zaopatrzenia i Transportu, Wydziału Dowodzenia oraz Wydziału Ochrony Informacji Niejawnych i Kontroli – którym również serdecznie dziękujemy.

podinsp. Jarosław Piotrowski
Kierownik Zakładu Szkoleń Specjalnych CSP

asp. szt. Kamila Poloczek
Zakład Szkoleń Specjalnych CSP

1. Idiom z języka angielskiego, oznaczający „nie ma ograniczeń”.

Sky is the limit! How bomb disposal experts overcame the difficulties

The article describes the process of preparation and realization of the training course in the area of bomb disposal and pyrotechnic reconnaissance and post-blast examination for uniformed services of the Republic of Moldova, which took place from 2 to 18 November 2022 in the Police Training Centre in Legionowo. The authors presented information on the character of this event, entities participating in its initiating as well as hardships connected with its realization. A significant part of the article was dedicated to the characteristics of training program, which perfectly shows the theoretical knowledge and practical skills conveyed to Moldovan police officers within the framework of this project.

Tłumaczenie: Katarzyna Olbryś