3/2020


System ochrony dzieci przed krzywdzeniem w Polsce

Każde dziecko ma prawo do bezpiecznego dzieciństwa, a rolą dorosłych, w tym głównie rodziców, ale też i organów Państwa, jest zapewnienie dziecku ochrony i optymalnych warunków do rozwoju. Art. 19 Konwencji o Prawach Dziecka (KoPD, 1989) zobowiązuje państwa sygnatariuszy do podejmowania działań w celu zapewnienia ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy. W 1991 r. Polska włączyła konwencję do swojego porządku prawnego. Od tego momentu w naszym kraju budowany jest system ochrony dzieci przed szeroko rozumianym krzywdzeniem. Jednak nadal skala krzywdzenia dzieci w Polsce jest znacząca, a koordynacja działań wymaga poprawy.

  • Logo Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę
    Logo Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę

Skala zjawiska krzywdzenia dzieci w Polsce

 

Wiedzę na temat skali przemocy wobec dzieci, w sytuacji braku systemowego zbierania danych o dziecku, czerpiemy z dwóch źródeł: statystyk urzędowych oraz badań społecznych.

Jednym ze źródeł danych na temat przemocy w rodzinie wobec dzieci jest procedura „Niebieskie Karty”. W 2018 r. zostało sporządzonych 93 311 „Niebieskich Kart”, pomocą objęto 51 157 dzieci. Na podstawie art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie odebrano z rodzin 1130 dzieci (MRPiPS, 2019b).

Ministerstwo Sprawiedliwości gromadzi statystyki dotyczące liczby małoletnich pokrzywdzonych uczestniczących w procedurach prawnych. W 2018 r. pokrzywdzonych przestępstwem z art. 207 § 1 kk (znęcanie się) było 4909 dzieci (MRPiPS, 2019). W 2018 r. Komenda Główna Policja odnotowała 41 przypadków zabójstw osób małoletnich (KGP, 2019). W 2017 r. stwierdzono 1158 przestępstw z art. 200 kk (obcowanie płciowe z małoletnim poniżej 15. r.ż.) (KGP, 2017).

W 2018 r. sądy rejonowe wydały 21,7 tys. orzeczeń o pozbawienie, zawieszenie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej (ISWS, 2019). W 2018 r. pomocą asystenta rodziny z powodu trudności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych objęto 45 483 rodzin, w tym 6 464 rodziny (tj. 14,2%) zostały zobowiązane przez sąd do współpracy z asystentem (MRPiPS, 2019b).

Wiedzy na temat skali problemu dostarczają również badania społeczne. Ogólnopolska diagnoza skali i uwarunkowań problemu krzywdzenia dzieci, przeprowadzona w 2018 r. przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, wskazuje, że przemocy ze strony bliskich dorosłych doświadczyło 41% młodych ludzi. Co trzeci badany (33%) doznał ze strony bliskich dorosłych przemocy fizycznej, a co piąty (20%) – przemocy psychicznej. Sprawcami obu tych form przemocy najczęściej byli rodzice, częściej ojcowie. Świadkami przemocy domowej (między rodzicami lub osoby dorosłej wobec innego dziecka) było 13% badanych uczniów. Ponad połowa respondentów (57%) padła ofiarą przynajmniej jednej formy przemocy rówieśniczej. Co piąty nastolatek w wieku 13–17 lat (20%) miał obciążające doświadczenie seksualne obejmujące przemoc seksualną, werbowanie do celów seksualnych w Internecie lub ekshibicjonizm. 7% badanych w wieku 13–17 lat doświadczyło wykorzystania seksualnego.

Powyższe badania potwierdzają dużo większą skalę problemu krzywdzenia dzieci niż ta wynikająca z danych urzędowych.

Konsekwencje krzywdzenia w dzieciństwie

Literatura przedmiotu dostarcza dowodów, że doznawanie krzywdzenia w dzieciństwie może położyć się cieniem na całym późniejszym życiu dziecka. Wśród najczęściej występujących konsekwencji wymienia się:

  • problemy w nauce,
  • problemy z samooceną,
  • problemy w relacjach z innymi,
  • podejmowanie zachowań ryzykownych,
  • problemy ze zdrowiem psychicznym (Gershoff, Godman, Miller-Perrin, Holden, Jackson, 2018).

Nasilenie konsekwencji zależy od długości, wielości form i dotkliwości doznawanej przemocy. Badanie Adverse Childhood Experiences (negatywne doświadczenia w dzieciństwie) przeprowadzone w Polsce w 2017 r. pokazuje, że osoby z 4 lub więcej negatywnymi doświadczeniami w dzieciństwie 17 razy częściej podejmują próby samobójcze i 12 razy częściej samookaleczają (Makaruk, Włodarczyk, Sethi, Michalski, Szredzińska, 2018).

(...)

Renata Szredzińska, Justyna Podlewska, Joanna Włodarczyk
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę

Pełna wersja artykułu "System ochrony dzieci przed krzywdzeniem w Polsce" w pliku PDF

powrót
drukuj