podinsp. Jan Dobrzyjałowski
starszy wykładowca Zakładu Interwencji Policyjnych
Centrum Szkolenia Policji w Legionowie
1. Historia pałki teleskopowej na świecie
Pałka teleskopowa, jak większość przyborów, przyrządów i urządzeń wykorzystywanych w sztukach, sportach i systemach walki powstała w Japonii, kraju o długiej tradycji i chyba największym dorobku w tym zakresie. Jeżeli historia „tonfy”, „nunczaku”, kija „bo” czy „yawary” sięga XVII wieku, to na pierwszy prototypowy egzemplarz pałki teleskopowej trzeba było czekać aż do lat sześćdziesiątych XX wieku. Jednak – biorąc pod uwagę niedociągnięcia konstrukcyjne oraz niewłaściwy dobór materiałów – daleko jej było do doskonałości. Ogniwa przy próbie rozwinięcia pałki blokowały się w swoich gniazdach, a rozwinięta pałka pod wpływem uderzeń gięła się, pękała, a nierzadko przy kontakcie z twardymi przedmiotami po prostu się łamała.
Dopiero 20 lat później – za sprawą amerykańskiego policjanta Kevina Parsona, instruktora sztuk walki i autora wielu podręczników z zakresu technik interwencji – pałka teleskopowa przybrała ostateczny kształt i zyskała niezawodność konstrukcyjną. Wkrótce sam Person, widząc walory pałki i możliwości jej wykorzystania w służbach mundurowych, założył po przejściu na emeryturę fi rmę Armament System and Procedures (ASP), która zajęła się produkcją i szkoleniem przyszłych jej użytkowników.
Mało tego, pragmatyczni amerykanie w kolejnym swoim posunięciu potrafi li połączyć pałkę typu „tonfa” z pałką teleskopową i stworzyć „tonfę” z teleskopowym długim ramieniem. Dzięki temu zachowano wielofunkcyjne walory pałki typu „tonfa” w użyciu oraz pałki teleskopowej w noszeniu. Również inne kraje, m.in. Francja, Niemcy, Czechy, Litwa, Rosja adoptowały ten pomysł i wdrożyły pałkę teleskopową do odpowiedniego rodzaju służb.
2 Historia pałki teleskopowej w Polsce
W Polsce stosowne przepisy, w tym:
– Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 lipca 2000 r. w sprawie uzbrojenia Policji,
– Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r. w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego,
- Zarządzenie nr Pf/1085 Komendanta Głównego – Policji z dnia 12 października 2004 r. w sprawie norm wyposażenia jednostek i komórek organizacyjnych Policji oraz policjantów w uzbrojenie oraz sprzęt techniczny,
– Decyzja nr 821 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 listopada 2007 r. zmieniająca decyzję w sprawie wprowadzenia programu szkolenia zawodowego podstawowego,
– Decyzja nr 878 Komendanta Głównego Policji z dnia 5 grudnia 2007 r. w sprawie programu kursu specjalistycznego z zakresu taktyki i technik interwencji
sprawiły, że pałka teleskopowa stała się elementem uzbrojenia polskiej Policji.
Jednak wszystko, co nowe i nieznane, także i pałka teleskopowa, rodziła w swoim czasie wiele obaw i pytań. Oto niektóre:
1. Czy wprowadzając pałkę teleskopową, należy zrezygnować z pałki typu „tonfa”, czy dołączyć ją do już istniejącego arsenału pałek służbowych?
2. Jakie służby powinny być w nią wyposażone?
3. W jakich przypadkach jej używać?
4. W jakim zakresie szkolić przyszłych jej użytkowników?
5. Co na to opinia publiczna, która jest świadkiem tego, jak pałkę gumową zastąpiono pałką plastikową, a obecnie zamienia się ją na metalową?
Kiedy kilkanaście lat temu dane mi było uczestniczyć w projekcie mającym na celu wprowadzenie na wyposażenie Policji pałkę typu „tonfa” mieliśmy do czynienia z podobnymi dylematami. Dziś, mądrzejsi o doświadczenia szkoleniowe kilkunastu minionych lat oraz opinie zebrane z terenu, można uznać, że dobrze się stało, że pałka teleskopowa została uznana za jedną z pałek służbowych, zajmując swoje miejsce obok pałki zwykłej, szturmowej i wielofunkcyjnej. Natomiast nie powinno się ani komórkom organizacyjnym, ani tym bardziej policjantom narzucać, w który środek przymusu mają być oni wyposażeni. Jeżeli policjant ma czuć się bezpieczniej, to biorąc pod uwagę charakter służby i wynikające z niej zadania, niech sam zdecyduje, w jaki środek przymusu chce być wyposażony.
W związku z powyższym sugeruje się, aby w pałkę teleskopową wyposażyć funkcjonariuszy:
a) umundurowanych, którzy pełnią służbę:
– w pododdziałach antyterrorystycznych (obligatoryjnie),
– jako pirotechnicy (obligatoryjnie),
– w grupach interwencyjnych (fakultatywnie),
– w ruchu drogowym (fakultatywnie),
– w policji wodnej (fakultatywnie),
– w konwojach (fakultatywnie),
– jako dzielnicowi (fakultatywnie),
– przewodnicy psów służbowych (fakultatywnie),
b) nieumundurowanych, którzy pełnią służbę jako:
– pracownicy pionu dochodzeniowo-śledczego (obligatoryjnie),
– pracownicy służby kryminalnej (obligatoryjnie),
– wywiadowcy (obligatoryjnie),
– pracownicy techniki operacyjnej (obligatoryjnie),
– pracownicy CBŚ (obligatoryjnie),
– pracownicy BSW (obligatoryjnie),
c) pododdziałów zwartych prewencji – w ich przypadku pałka szturmowa zawsze była nieodzownym atutem, natomiast w przypadku patroli prewencyjnych pałka musi być widoczna, aby już swoim wyglądem budziła respekt wśród niepokornych obywateli, którzy łamią prawo i nie chcą podporządkować się prawnie wydanym poleceniom.
3. Aktualnie obowiązujące przepisy określające przypadki i zasady użycia pałek służbowych podczas interwencji oraz propozycje ich zmian Jeżeli chodzi o przypadki użycia pałek służbowych (w tym pałki teleskopowej) aktualnie obowiązujące przepisy należałoby uczynić bardziej przejrzystymi, aby w nowym brzmieniu były zapisane tak:
Aktualnie obowiązujące przepisy określające przypadki i zasady użycia pałek służbowych podczas interwencji oraz propozycje ich zmian
Aktualnie obowiązujące przepisy Propozycje zmian
Pałka służbowa stosowana jest do:
– odpierania czynnej napaści,
– pokonywania czynnego oporu,
– przeciwdziałania niszczeniu mienia.
Zabrania się:
– zadawania uderzeń i pchnięć pałką służbową w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosowania na te części blokady i zakładania dźwigni.
– zadawania uderzeń rękojeścią pałki służbowej,
– stosowania pałki służbowej wobec osób, w stosunku do których użyto kajdanek, prowadnicy, kaftana bezpieczeństwa, pasa lub siatki obezwładniającej, albo wobec osób obezwładnionych wskutek użycia paralizatora elektrycznego.
Pałka służbowa stosowana jest do:
– odpierania czynnej napaści,
– pokonywania czynnego oporu,
– pokonywania biernego oporu (jeśli siła fizyczna w ocenie policjanta może okazać się niewystarczająca),
– przeciwdziałaniu naruszenia nietykalności osobistej funkcjonariusza,
– przeciwdziałaniu niszczeniu mienia,
– pościg za sprawcami przeciwko, życiu i zdrowiu oraz mieniu.
Wolno zadawać pchnięcia i uderzenia każdą częścią pałki służbowej we wszystkie miejsca umięśnione z wyjątkiem sytuacji:
– związanej z pokonywaniem biernego oporu,
– w której osobie założono: kajdanki, prowadnice, pas lub siatkę obezwładniającą, kaftan bezpieczeństwa lub użyto wobec niej paralizatora.
W każdej sytuacji wolno uciskać, zakładać dźwignie na rękę oraz stosować chwyty i obchwyty obezwładniające na pozostałe części ciała w celu:
– obezwładnienia napastnika,
– kontroli jego zachowania,
– przymuszenia do prawnie wydanych poleceń.
Zabrania się stosowania uderzeń i pchnięć na:
– stawy
oraz uderzeń, pchnięć i ucisków na:
– głowę,
– szyję,
– krocze,
– kręgosłup,
– nerki,
z wyjątkiem sytuacji, gdy odpieramy bezpośredni, bezprawny zamach na życie lub zamach własny lub innej osoby.
4. Jak szkolić?
Często odnosimy mylne wrażenie, że wprowadzając nowe środki przymusu na wyposażenie i uzbrojenie policjanta, nagle poprawimy jego bezpieczeństwo osobiste. Rzecz nie w tym, aby pałkę gumową zamienić na plastikową, plastikową na metalową, a metalową być może w niedalekiej przyszłości na tytanową, ale aby w ślad za wprowadzonym środkiem przymusu prowadzić rzetelne szkolenia pod kątem zarówno teoretycznym, jak i biegłości jego użycia. Program szkolenia z zakresu użycia pałki teleskopowej powinien w 80% być spójny z programem szkolenia i doskonalenia zawodowego zakresu użycia pałki typu „tonfa”, albowiem, jeżeli w budowie tonfy nie będziemy brali pod uwagę jej rękojeści, to pozostałe jej końce, czyli ramię krótkie (chwyt pałki) i ramię ługie, niczym się od siebie nie różnią, co do budowy i przeznaczenia.
Uczestnicząc w różnych międzynarodowych seminariach organizowanych przez Instytut Krav Maga, miałem okazję kilkakrotnie zaprezentować swój 6-godzinny autorski program i cieszę się, że zyskał on uznanie uczestników – jako prosty, skuteczny i bezpieczny. Nie znaczy to wcale, że jest on już zamknięty i nie można go uzupełnić, wykorzystując doświadczenia i umiejętności innych instruktorów
Dobrze się stało, że program szkolenia z zakresu użycia pałki teleskopowej został wpisany w program kursu podstawowego i słuchacze już na tym etapie mogą poznać zasady i wdrażać się w techniki jej użycia. Policja, dbając o swój wizerunek, często w swoich poczynaniach odwołuje się do opinii publicznej. I dobrze! Dzięki temu jej autorytet ciągle rośnie. Społeczeństwo jest świadome, że praca strzegących ich bezpieczeństwa policjantów nie jest łatwa, że średnio, co roku w różnych okolicznościach ginie około 10 funkcjonariuszy, a brutalizacja świata przestępczego zdaje się nie mieć końca.
W społeczeństwie państw zachodnich pałka teleskopowa, podobnie jak pałka typu „tonfa”, nie wzbudza negatywnych skojarzeń, a policjant w nią wyposażony postrzegany jest jako osoba będąca w stanie skutecznie bronić obywateli przed wszelkimi formami agresji.
To, na ile w praktyce uda się urzeczywistnić oczekiwania stron, zależeć będzie od samych użytkowników pałki, od tego, w jakim stopniu przyswoją i utrwalą zaprezentowany w trakcie szkolenia materiał oraz w jakim stopniu zechcą go doskonalić podczas służby.
Pamiętajmy o tym, że społeczeństwo zaakceptuje każde działanie Policji, jeśli będzie ono bezpieczne, skuteczne i zgodne z aktualnie obowiązującym prawem.
***
Korzystając z okazji, zwracam się z prośbą do twórców Ustawy o broni i amunicji, aby w swoich przyszłych projektach zawarli klauzulę, która by utrudniała wejście w posiadanie oraz zabraniała posiadania przez osoby nieuprawnione pałek służbowych, a szczególnie pałki typu „tonfa” oraz pałki teleskopowej.
