W niniejszym wydaniu „Kwartalnika Policyjnego” powracamy do problematyki bezpieczeństwa w sieci. Już dawno stało się oczywiste, że żyjemy w świecie połączonym cyfrowo, jednak w ostatnim czasie dotkliwie sobie uświadamiamy, z jak wielką dynamiką cyberprzestępczości mamy do czynienia i jak ogromne straty może ona powodować.
W latach 2018–2022 prowadzone przez FBI Centrum Zgłaszania Przestępstw Internetowych (IC3) otrzymało łącznie ponad 3,2 mln skarg, które przełożyły się na stratę ponad 27,6 mld dolarów.
Według Raportu Interpolu podsumowującego trendy przestępczości na świecie w 2022 r. (2022 Interpol Global Crime Trend Summary Report), opartego na danych ze 195 państw, przestępstwa finansowe i cyberprzestępczość są powodem największych obaw i przewiduje się ich największy wzrost. Interpol zaznacza, że policja musi w związku z tym nadążać za rozwojem technologicznym i dysponować niezbędną wiedzą specjalistyczną i umiejętnościami, aby radzić sobie z szybko rozwijającą się przestępczością cyfrową na szczeblu krajowym, regionalnym i międzynarodowym. Podkreśla też rolę partnerstwa i współpracy, tak by korzystać z wiedzy dostępnej w sektorze publicznym, prywatnym i akademickim.
Ze Sprawozdania Pełnomocnika Rządu do Spraw Cyberbezpieczeństwa za 2023 rok wynika, że w zeszłym roku w Polsce wzrastała aktywność różnego rodzaju grup prowadzących nielegalne działania w świecie cyfrowym, w tym haktywistów, grup cyberprzestępczych o charakterze zarobkowym, grup powiązanych z innymi państwami lub wręcz bezpośrednio działających w ramach instytucji państw-adwersarzy. Pełnomocnik prognozuje ponadto, że w kolejnych latach skala cyberataków będzie się zwiększać.
W celu lepszego monitorowania zagrożeń w sieci powoływane są krajowe systemy cyberbezpieczeństwa oraz centra zgłaszania przestępstw internetowych. W Polsce CSIRT NASK przyjmuje, analizuje i podejmuje działania oraz koordynuje reakcje na incydenty dotyczące cywilnej cyberprzestrzeni RP zgłaszane przez operatorów usług kluczowych, dostawców usług cyfrowych, samorząd terytorialny, i osoby prywatne, a także na incydenty związane z publikowanymi w Internecie nielegalnymi treściami oraz zagrażającymi bezpieczeństwu dzieci. Jak wynika z raportu CERT NASK za 2023 r., liczba incydentów ciągle wzrasta. W 2023 r. było ich 80 267, czyli o ponad 100% więcej niż w 2022 r.
Najwyższa Izba Kontroli w Informacji o wynikach kontroli „Działania państwa w zakresie zapobiegania i zwalczania skutków wybranych przestępstw internetowych, w tym kradzieży tożsamości” z 2022 r. podkreśliła, iż mimo że Internet stał się nieodłączną częścią naszego życia prywatnego i zawodowego, to istnieje wiele barier, które utrudniają obywatelom uzyskanie skutecznego wsparcia w sytuacji pokrzywdzenia przestępstwem.
Wskazała też, że w jednostkach Policji nie wypracowano instrukcji dla obywateli zgłaszających tego rodzaju zdarzenia, a algorytmy przyjmowania zgłoszeń stanowiły tylko ograniczoną pomoc dla funkcjonariuszy. W zleconym przez NIK badaniu ankietowani wskazali m.in., że aż 85% cyberataków, które ich dotknęły, nie zostało wyjaśnionych, zakończyło się umorzeniem postępowania lub utratą środków finansowych i danych, a tylko w 2% spraw wykryto i skazano sprawcę lub odzyskano stracone środki.
NIK oceniła natomiast pozytywnie utworzenie w styczniu 2022 r. nowej jednostki organizacyjnej Policji, wyspecjalizowanej w zwalczaniu przestępczości internetowej – Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości (CBZC).
Charakterystyka współczesnej cyberprzestępczości i opis jej najnowszych form, geneza utworzenia Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości, a także jego działalność to zagadnienia, o których mowa w pierwszym artykule tego wydania. Autor, policjant CBZC, zaznacza, że Biuro zajmuje się głównie zwalczaniem najbardziej zaawansowanej i zorganizowanej cyberprzestępczości, natomiast w masowej skali z tymi przestępstwami walczą inne jednostki Policji.
Jednak aby stawić czoła błyskawicznie rosnącej lawinie cyberzagrożeń, policjanci w całym kraju potrzebują wsparcia w zakresie szkolenia i rozpowszechnienia dobrych praktyk. Niebagatelna rola w tym zakresie przypada szkolnictwu policyjnemu. Chcąc przybliżyć i zaktualizować nieco wiedzę z zakresu cyberbezpieczeństwa, zaproponowaliśmy w tym numerze artykuły dotyczące informatyki śledczej, cyberstalkingu i innych zagrożeń, a także profilaktyki w obszarze bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w sieci.
Zapraszam również do lektury opracowań spoza tematu przewodniego tego numeru. Dotyczą one bezpieczeństwa ruchu drogowego, policji wodnej, kynologii policyjnej, a także tradycji sportu w Policji.
Redaktor naczelny
mł. insp. Agnieszka Gorzałczyńska-Mróz