Czy Pan Generał mógłby przybliżyć główne cele i zadania Żandarmerii Wojskowej?

Historia żandarmerii jest złożona i często przeplatana tragicznymi wydarzeniami. Nasza formacja korzeniami sięga czasów Napoleona. Powstała na początku XIX wieku, gdy armia francuska wracała z Rosji przez Polskę do Francji.
Współczesna Żandarmeria Wojskowa odrodziła się po ponad 40 latach niebytu w Siłach Zbrojnych po rozformowaniu Wojskowej Służby Wewnętrznej (WSW) w 1990 r., a datę rozpoczęcia jej funkcjonowania ustalono na dzień 1 września 1990 r.
Swoje zadania początkowo realizowała na podstawie art. 16 znowelizowanej w 1991 r. ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, a od 24 sierpnia 2001 r. funkcjonuje w oparciu o ustawę o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych.
Zgodnie z zapisami cytowanej ustawy, ŻW jest wyodrębnioną i wyspecjalizowaną formacją Sił Zbrojnych RP, podlegającą bezpośrednio Ministrowi Obrony Narodowej.
Jednak z uwagi na charakter działań, na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej, jej działania w obszarze działalności operacyjno-taktycznej koordynuje Szef Sztabu Generalnego WP.
Zasadnicze cele działalności ŻW są realizowane w trzech obszarach, które obejmują:

• wsparcie dla dowódców wojsk operacyjnych;
• współdziałanie z polskimi oraz zagranicznymi organami i służbami w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego;
• udział w zwalczaniu skutków klęsk żywiołowych, zagrożeń środowiska, a także uczestnictwo w akcjach ratowniczych, poszukiwawczych, humanitarnych.

Omawiając kwestię realizacji działań ŻW w ramach szeroko rozumianego współdziałania – jako jednego z elementów systemu bezpieczeństwa wewnętrznego i porządku publicznego państwa – zakres podmiotowy oraz przedmiotowy działań ŻW należy rozpatrywać w dwóch przypadkach, mianowicie: kiedy ŻW jest samodzielnym i jedynym podmiotem prowadzącym działania (co jest obecnie mało prawdopodobne) bądź podmiotem wiodącym w działaniach prowadzonych z wykorzystaniem wsparcia innych służb oraz drugi przypadek – kiedy ŻW w czasie prowadzenia takich działań wspiera inne podmioty uprawnione do ich prowadzenia w ramach szeroko rozumianego współdziałania – z czym mamy do czynienia w czasie pokoju, z kolei sytuacja ta będzie odwrotna w przypadku konfliktu zbrojnego w strefie bezpośrednich działań oraz w strefie tylnej prowadzonych działań.
Wskazany wcześniej cel działań ŻW oraz ich zakres podmiotowy i przedmiotowy wynika bezpośrednio z posiadanych uprawnień ustawowych, w myśl których formacja jest właściwa w stosunku do żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową, pracowników wojska, osób przebywających na terenie obiektów wojskowych, żołnierzy sił zbrojnych państw obcych przebywających na terytorium RP oraz ich personelu cywilnego. W art. 4 ustawy określono zasadnicze zadania ŻW, do których należą:

• zapewnienie przestrzegania dyscypliny wojskowej;
• ochranianie porządku publicznego na terenach i w obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych;
• ochranianie życia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami naruszającymi te dobra;
• wykrywanie przestępstw i wykroczeń, w tym również skarbowych, ujawnianie i ściganie ich sprawców oraz ujawnianie i zabezpieczanie dowodów tych przestępstw i wykroczeń;
• zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz innym zjawiskom patologicznym, a w szczególności alkoholizmowi i narkomanii w Siłach Zbrojnych;
• współdziałanie z polskimi oraz zagranicznymi organami i służbami właściwymi w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz policjami wojskowymi;
• udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i likwidowanie ich skutków oraz czynne uczestnictwo w akcjach poszukiwawczych, ratowniczych i humanitarnych, mających na celu ochronę życia i zdrowia oraz mienia;
• dokonywanie analizy oświadczeń majątkowych żołnierzy zawodowych i przedstawianie Ministrowi Obrony Narodowej wniosków w tym zakresie;
• wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Oczywiście zadania te realizowane są we współdziałaniu z innymi służbami realizującymi zadania w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego. Są one także wykonywane poza granicami kraju w ramach misji i operacji pokojowych oraz stabilizacyjnych, w których uczestniczą nasze Siły Zbrojne.

Proszę o przybliżenie struktury ŻW. Czy jest podobna do struktury Policji?

Funkcjonowanie bieżące oraz działanie w okresie kryzysu jest realizowane w oparciu o trzy zasadnicze piony funkcjonalne – dochodzeniowo-śledczy, prewencyjny oraz administracyjno-
-logistyczny (w tym sztab). Zapewniają one sprawne kierowanie i dowodzenie oraz użycie operacyjne jednostek ŻW.
Podobnie jak Policję, ŻW tworzą komenda główna oraz terenowe i specjalistyczne jednostki organizacyjne.
Jednostki terenowe to samodzielne jednostki organizacyjne – oddziały ŻW podległe KG ŻW, które realizują zadania na określonym terenie odpowiedzialności – w ich strukturach występują wydziały: dochodzeniowo-śledczy, kryminalny, prewencji oraz sztab.
Jednostki specjalistyczne to oddziały specjalne oraz oddział zabezpieczenia i Centrum Szkolenia, które realizują zadania na rzecz całości sił ŻW, wspierają je w zależności od potrzeb
i charakteru realizowanych przez nie zadań. Oddziały specjalne ŻW są przeznaczone także do zapobiegania aktom terroru i likwidacji ich skutków. Są szkolone i wyposażone podobnie jak jednostki prewencji i oddziały antyterrorystyczne Policji, co umożliwia ich pełną kompatybilność w ramach współdziałania z Policją.

Czy widzi pan wspólne obszary współdziałania Policji i ŻW? A jeśli tak, to jakie?

W celu realizacji swoich zadań ustawowych ŻW współdziała z dowódcami rodzajów Sił Zbrojnych, wszystkich jednostek wojskowych oraz służbami odpowiedzialnymi za zapewnienie i utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego w kraju. Współdziałanie z Policją jest realizowane na podstawie ustawy o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych oraz podpisanego w dniu 8 maja 2013 r. porozumienia Komendanta Głównego ŻW i Komendanta Głównego Policji o współdziałaniu Żandarmerii Wojskowej i Policji.
Współdziałanie w ramach realizowanej współpracy, w zależności od zakresu działania, polega na:

• stałej wymianie informacji o zagrożeniach występujących na określonym terenie w obszarze bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz spokoju i porządku publicznego;
• organizowaniu i prowadzeniu wspólnych działań;
• wspólnym prowadzeniu działań porządkowych w celu zapewnienia spokoju i porządku w miejscach zgromadzeń i imprez masowych;
• współpracy przy zabezpieczeniu miejsc przestępstw;
• udzielaniu, w miarę potrzeb, pomocy przy doprowadzeniu sprawców przestępstw i wykroczeń do właściwych organów.

Specjalne uprawnienia nadano ŻW w art. 18a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, gdzie ŻW jest wymieniona jako ta, która może być użyta niezależnie od reszty Sił Zbrojnych RP do udzielenia wsparcia Policji w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Obszary, o których tu mówimy, to przede wszystkim:

• realizacja czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i prewencyjnych, w tym profilaktyka;
• czynności poszukiwawcze osób, mienia i przedmiotów, w tym udział w akcjach ratowniczych;
• działalność antyterrorystyczna oraz ochrona obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa państwa.

Jak wygląda system szkolenia ŻW?

Szkolenia w ŻW realizowane są przede wszystkim w oparciu o Centrum Szkolenia ŻW, które jest jednostką organizacyjną podporządkowaną bezpośrednio Komendantowi Głównemu ŻW, powołaną do prowadzenia szkoleń i doskonalenia zawodowego, w tym również odpraw, narad i konferencji, które mogą być organizowane na podstawie umów i porozumień.
Oczywiście część szkoleń odbywa się w ramach szeroko rozumianego, wspomnianego już współdziałania przede wszystkim ze szkołami Policji, ale również Straży Granicznej, Straży Ochrony Kolei, centrami szkolenia i szkołami rodzajów wojsk oraz z ośrodkami szkolenia Policji Wojskowych państw, z którymi na co dzień Żandarmeria Wojskowa współpracuje – są to między innymi Czechy, Słowacja, Niemcy czy Brygada Policji Wojskowej Armii Stanów Zjednoczonych stacjonująca na co dzień w Niemczech.
Z uwagi na sytuację i charakter zadań przeważająca część szkoleń realizowanych poza naszym Centrum Szkolenia to udział w kursach i szkoleniach w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, Szkole Policji w Pile oraz Wyższej Szkole Policji w Szczytnie, z którymi to ośrodkami Komendant Centrum Szkolenia ŻW na podstawie wspomnianego wcześniej porozumienia podpisanego pomiędzy Komendantami Głównymi, podpisał porozumienie o współpracy w zakresie szkolenia i doskonalenia zawodowego żołnierzy ŻW i funkcjonariuszy Policji. Umożliwia to korzystanie ze wspólnej bazy dydaktycznej, ale przede wszystkim stanowi doskonałą okazję do wymiany doświadczeń i umiejętności, które są wykorzystywane w przyszłych wspólnych działaniach.

Jakie rozwiązania systemowe funkcjonujące w ŻW rekomendowałby Pan do zaadaptowania przez inne służby?

Każda służba ma swoje specyficzne zadania i w specyficzny sposób je realizuje. Mając świadomość tych uwarunkowań, w ciągu dwóch ostatnich lat dokonaliśmy zmiany struktur, uaktualnione zostały również zadania Żandarmerii Wojskowej.
Precyzując odpowiedź na zadane pytanie, stwierdzam, że trudno mi ocenić innych, w jakim stopniu korzystają z naszych rozwiązań, mogę jednak z satysfakcją powiedzieć, że chętnie korzystają z naszej wiedzy i umiejętności, o czym świadczy wzrastająca liczba szkoleń, które są realizowane w Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej na potrzeby innych rodzajów Sił Zbrojnych i instytucji wykonujących zadania na rzecz bezpieczeństwa państwa.
My adaptujemy różne rozwiązania innych służb przede wszystkim w działalności szkoleniowej. Stale rozszerzamy płaszczyzny współdziałania z ośrodkami szkolenia wszystkich pokrewnych służb, a zwłaszcza Policji. Wymiana informacji, materiałów szkoleniowych, kadry dydaktycznej i instruktorskiej, korzystanie ze stacjonarnej bazy szkoleniowej to przykłady współdziałania i adaptacji istniejących systemów zwiększających potencjał szkoleniowy i skuteczność działania. Słuszność przyjętych rozwiązań w obszarze szkolenia miała swoje odzwierciedlenie we wspólnych działaniach w czasie EURO 2012.
W mojej ocenie jest to przede wszystkim działalność szkoleniowa realizowana w ramach bardzo szeroko rozumianego współdziałania przez nasze centra szkolenia, stała wymiana informacji, materiałów szkoleniowych, a przede wszystkim wymiana kadry dydaktycznej i instruktorskiej, co jest bezpośrednio związane z wykorzystaniem bazy dydaktycznej. To doskonały przykład na to, jak nasze formacje się uzupełniają i jak można zwiększać posiadany potencjał szkoleniowy w ramach działań o wzmożonej skuteczności w wyniku współdziałania. A wspólne działania pokazały i udowodniły słuszność przyjętych rozwiązań w obszarze działalności służbowej.

Dziękuję za rozmowę

Pełna wersja artykułu w pliku PDF