Z inicjatywy Ministra Spraw Wewnętrznych Bartłomieja Sienkiewicza Biuro Prewencji i Ruchu Drogowego KGP we współpracy z Fundacją Dzieci Niczyje oraz Ogólnopolskim Pogotowiem dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Instytutu Psychologii Zdrowia „Niebieska Linia” w czerwcu 2013 r. opracowało algorytmy i kwestionariusze służące do oceny ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie wobec osób dorosłych i dzieci.
Potrzeba szacowania ryzyka wynika z dążenia do zwiększenia skuteczności działań podejmowanych przez policjantów przeprowadzających interwencje wobec sprawców przemocy w rodzinie. Jednym z ważniejszych zadań Policji jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom dotkniętym przemocą w rodzinie poprzez wykorzystanie narzędzi mających na celu ochronę oraz minimalizowanie zagrożenia ich zdrowia i życia. Doświadczenia niektórych policji europejskich wskazują, iż można wyodrębnić czynniki ryzyka, których zaistnienie oznacza podwyższenie stopnia zagrożenia bezpieczeństwa ofiar przemocy w rodzinie. Czynniki te zawarto w kwestionariuszach szacowania ryzyka.
Wprowadzenie na gruncie polskim narzędzi szacowania ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie wynika m.in. również z europejskich regulacji zwracających coraz większą uwagę na ten rodzaj środków ochrony i rekomendujących ich konstruowanie i wdrażanie przez wszystkie kraje Europy. Art. 51 Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej dotyczy kwestii oceny ryzyka, a także zarządzania nim: „Strony stosują konieczne środki ustawodawcze lub inne środki, aby zapewnić ocenę ryzyka śmiertelności, powagi sytuacji oraz ryzyka powtarzalności aktów przemocy przeprowadzaną przez wszelkie istotne organy w celu zarządzania ryzykiem oraz, w razie potrzeby, w celu udzielenia skoordynowanego bezpieczeństwa i wsparcia”.
Zostały opracowane dwa narzędzia szacowania ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie, część A – przemoc wobec dorosłych oraz część B – przemoc wobec dzieci.
Obie części składają się z kwestionariusza szacowania ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie oraz z algorytmu postępowania. Każdy z kwestionariuszy zawiera 13 czynników. Liczba pozytywnych odpowiedzi ułatwi podjęcie adekwatnych do sytuacji działań przez policjanta przeprowadzającego interwencję w związku z przemocą w rodzinie (np. zatrzymanie osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie).
Celem wdrożenia algorytmów i kwestionariuszy, oprócz zapewnienia skuteczniejszej ochrony osób najsłabszych zagrożonych przemocą – dzieci, kobiet, osób starszych, jest przede wszystkim zwiększenie skuteczności i podniesienie kompetencji funkcjonariuszy Policji wykonujących zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy oraz zapewnienie praktycznego wsparcia policjantom, którzy w czasie wykonywania obowiązków służbowych mają kontakt z ofiarami przemocy w rodzinie.
Wdrażanie algorytmów i kwestionariusza było poprzedzone badaniem fokusowym przeprowadzonym przez Fundację Dzieci Niczyje oraz programem pilotażowym na terenie wszystkich powiatów województwa lubuskiego. Program pilotażowy składał się z dwóch komponentów: wykorzystania algorytmów i kwestionariuszy szacowania ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie przez policjantów podejmujących interwencje oraz współpracy Policji z pracownikami socjalnymi i ich niezwłocznego zaangażowania w pomoc rodzinie dotkniętej przemocą.
Po zakończeniu pilotażu funkcjonariusze Wydziału Prewencji BPiRD KGP wspólnie z koordynatorem procedury „Niebieskie Karty” z KWP w Gorzowie Wielkopolskim uczestniczyli w spotkaniach z policjantami wykorzystującymi kwestionariusze we wszystkich KPP/KMP garnizonu lubuskiego. Następnie w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie odbyło się spotkanie, którego celem było przedstawienie wyników pilotażu oraz uwag i wniosków. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele Ministerstw: Sprawiedliwości, Pracy i Polityki Społecznej oraz Spraw Wewnętrznych, a także Dyrektor BPiRD KGP, koordynatorzy procedury „Niebieskie Karty” z dwóch KPP, dzielnicowy, psycholog z WSPol w Szczytnie, koordynator procedury „Niebieskie Karty” z KWP w Gorzowie Wielkopolskim, funkcjonariusze BPiRD KGP uczestniczący w podsumowaniu pilotażu oraz przedstawiciel magazynu „Policja 997”. Podczas tego spotkania przedyskutowano uwagi i wnioski, zmieniono algorytmy i kwestionariusze szacowania ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie oraz uzupełniono Praktyczny podręcznik dla policjantów. Szacowanie ryzyka związanego z indywidualnymi przypadkami przemocy w rodzinie.
Od 21 października 2013 r. rozpoczęły się szkolenia kaskadowe w całej Polsce. Szkolenia liderów prowadziło Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Przemocy Niebieska Linia, które zostało wyłonione w otwartym konkursie ofert ogłoszonym przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, oraz przedstawiciele Komendy Głównej Policji. Ich celem było szczegółowe zapoznanie z czynnikami ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie zawartymi w kwestionariuszach oraz omówienie algorytmu postępowania z wykorzystaniem kwestionariusza. Przedstawiono działania, jakie może podjąć policjant w konkretnych sytuacjach. 9 grudnia 2013 r. zakończył się cykl 42 szkoleń, którymi objęto 850 funkcjonariuszy. Następnie przeszkoleni liderzy prowadzili na terenie KPP/KMP/KSP szkolenia, w których do końca grudnia 2013 r. wzięło udział około 35 000 policjantów realizujących zadania w związku z przemocą w rodzinie.
Od 1 stycznia 2014 r. funkcjonariusze Policji na terenie kraju mogą podczas interwencji korzystać z narzędzi szacowania ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie.
W okresie od stycznia do połowy lutego 2014 r. odbyły się szkolenia dla wykładowców szkół policyjnych. W 2014 r. planowane są również szkolenia kaskadowe dla służby dyżurnej. Z kwestionariuszami oraz algorytmami będą zapoznawać się również młodzi adepci służby w Policji przygotowujący się do realizacji swoich obowiązków podczas szkolenia zawodowego podstawowego w szkołach policyjnych.

  Konkurs „Policjant, który mi pomógł”   

Od 2008 r. BPiRD KGP uczestniczy w organizacji konkursu „Policjant, który mi pomógł”, którego inicjatorem jest Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Instytutu Psychologii Zdrowia „Niebieska Linia”. Istota przedsięwzięcia polega na wyróżnieniu funkcjonariuszy, którzy w ocenie społecznej charakteryzują się wyjątkowym profesjonalizmem w zakresie indywidualnej pomocy osobom pokrzywdzonym przemocą w rodzinie, a ponadto są zaangażowani w budowanie lokalnego systemu pomocowego w omawianym obszarze.

Celem konkursu jest:

• podkreślenie roli policjantów w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
• wsparcie policjantów podejmujących wzorowe działania i osobiście zaangażowanych w pomoc osobom krzywdzonym;
• zwiększenie motywacji policjantów do podejmowania skutecznych działań w tym obszarze;
• promowanie postaw i umiejętności dobrze służących ochronie ofiar przemocy w rodzinie.

W sześciu dotychczasowych edycjach przedsięwzięcia wyróżnionych zostało łącznie 30 funkcjonariuszy reprezentujących jednostki organizacyjne Policji na terenie całego kraju (po 5 w każdej edycji). Funkcjonariusze ci reprezentowali zarówno służbę prewencyjną, jak i kryminalną Policji, jednak najczęściej byli to dzielnicowi. Poza wysoką oceną społeczną służby laureaci konkursu posiadają wyróżniającą opinię służbową, co każdorazowo było potwierdzane stanowiskiem przełożonych i podkreślane podczas gali wręczenia nagród podczas Centralnych Obchodów Święta Policji w Warszawie.
Procedura zgłaszania policjantów do konkursu „Policjant, który mi pomógł”, odbywa się przez cały rok z wykorzystaniem formularzy zgłoszeniowych, które bezpośrednio wpływają do Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie IPZ „Niebieska Linia”. Kandydatów, zgodnie z regulaminem konkursu, mogą zgłaszać osoby indywidualne, organizacje i instytucje (z wyjątkiem Policji). Laureatów Konkursu wybiera Kapituła, w skład której wchodzą pracownicy Pogotowia „Niebieska Linia”, laureaci poprzednich edycji oraz przedstawiciel BPiRD KGP. Typowanie kandydatów odbywa się na podstawie szczegółowej analizy uzasadnień zawartych w formularzach zgłoszeniowych. Liczba zgłoszeń odnoszących się do poszczególnych kandydatur stanowi tylko jedno z kryteriów oceny. Przede wszystkim pod uwagę bierze się zaangażowanie kandydatów w działania na rzecz wdrażania w środowiskach lokalnych systemowych rozwiązań w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ich doświadczenie i zaangażowanie w pomoc ofiarom dotkniętym przemocą.

nadkom. Wanda Mende, ekspert WP BPiRD KGP
nadkom. Marzena Kordaczuk-Wąs, ekspert WP BPiRD KGP