Oddziały prewencji Policji (OPP) oraz samodzielne pododdziały prewencji Policji (SPPP) są jednostkami organizacyjnymi polskiej Policji¹ przeznaczonymi głównie do działań zespołowych w ramach pododdziałów zwartych.

Do głównych zadań tych jednostek należą:

• wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem operacji policyjnych w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego;
• udział w działaniach pościgowo-blokadowych za niebezpiecznym przestępcą;
• ochrona porządku publicznego w czasie konstytucyjnie określonych stanów nadzwyczajnych, katastrof naturalnych i awarii technicznych;
• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas pobytu przedstawicieli obcych państw;
• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas legalnych zgromadzeń publicznych oraz w czasie imprez masowych i protestów społecznych;
• przywracanie porządku publicznego w przypadkach zbiorowego naruszenia prawa;
• wspieranie jednostek Policji w działaniach patrolowych oraz patrolowo-interwencyjnych.

Na terenie Polski jest utworzonych 13 oddziałów prewencji Policji (jednostki powyżej 240 etatów) oraz 8 samodzielnych pododdziałów prewencji Policji². Największym z nich jest Oddział Prewencji Policji Komendy Stołecznej Policji zawierający w swoich strukturach 12 kompanii prewencji. Łącznie stan etatowy we wszystkich oddziałach/pododdziałach prewencji Policji wynosi obecnie 6751 policjantów, co oznacza, że 6,6% wszystkich policjantów pełni służbę w oddziałach prewencji.
Liczba etatów w poszczególnych OPP/SPPP³: (...)

Charakter wykonywanych zadań przez OPP/SPPP wymaga wyposażenia tego typu jednostek w specjalistyczny sprzęt. Oddziały wykorzystują w swoich działaniach m.in. miotacze wody (38 sztuk), automatyczne wyrzutnie granatów łzawiących (40 sztuk), transportery opancerzone (5 sztuk) czy urządzenia rozgłaszające L-RAD (6 sztuk)⁴.
Wyposażenie policjanta także różni się od tego używanego przez funkcjonariuszy nierealizujących działań w oddziałach zwartych. Chodzi tu przede wszystkim o broń gładkolufową, siatkowe zestawy obezwładniające, plecakowe miotacze substancji obezwładniających czy środki pirotechniczne o właściwościach ogłuszających lub olśniewających.
Należy przy tym zaznaczyć, że OPP i SPPP stanowią odwód Komendanta Głównego Policji przeznaczony do działań na obszarze Polski, a ich koncentracja jest dokonywana na podstawie decyzji komendanta. Możliwość skierowania znacznych sił w zagrożony rejon Polski ma istotne znaczenie w aspekcie braku możliwości „ściągnięcia” sił ze szkół Policji czy braków kadrowych w innych jednostkach organizacyjnych Policji. O skali wykorzystania oddziałów jako odwodu Komendanta Głównego Policji świadczy fakt, że tylko w 2013 r. do działań poza teren macierzystego województwa skierowano 9244 policjantów, 23 miotacze wody, 9 urządzeń rozgłaszających L-RAD z załogą oraz 65 zespołów medycznych z załogą⁵. Siły te stanowiły istotne wsparcie przy zabezpieczaniu imprez sportowych, protestów (np. związków zawodowych w Warszawie we wrześniu) czy konferencji klimatycznej COP19.
Podstawowym dokumentem opisującym sposób działania oddziałów prewencji jest zarządzenie nr 1114 Komendanta Głównego Policji⁶ określające sposoby przemieszczania się policjantów oraz rodzaje stosowanych szyków i ugrupowań. Uzupełnieniem tego dokumentu jest zarządzenie Z-19 Komendanta Głównego Policji⁷, które weszło w życie w sierpniu 2013 r., opisujące sposoby działania oddziałów podczas zatrzymywania określonych osób. Ze względu na charakter opisywanych działań oraz bezpieczeństwo policjantów je realizujących dokument oznaczono klauzulą niejawności.
Warunkiem koniecznym do przygotowania na odpowiednim poziomie policjantów wykonujących działania w oddziałach zwartych Policji jest właściwe szkolenie. Za realizację doskonalenia zawodowego policjantów odpowiedzialni są komendanci wojewódzcy Policji, jednakże są organizowane również spotkania i szkolenia o charakterze centralnym. W 2013 r. dowódcy oddziałów/pododdziałów wraz z zastępcami lub pomocnikami ds. szkoleń spotkali się dwukrotnie, omawiając bieżące wydarzenia oraz problemy, z jakimi spotykają się w toku wykonywania obowiązków służbowych. Spotkania te były również okazją do wymiany poglądów oraz uzyskania informacji na temat planów Komendy Głównej Policji w stosunku do funkcjonowania oddziałów zwartych jako centralnego odwodu Komendanta Głównego Policji. Organizacja tego typu przedsięwzięć będzie kontynuowana również w 2014 r. Jednym
z efektów spotkania przedstawicieli Komendy Głównej Policji z dowódcami oddziałów była decyzja o podjęciu prac nad programem szkolenia dla średniej kadry dowódczej (od szczebla dowódcy drużyny), który będzie cyklicznie realizowany we współpracy ze szkołami Policji oraz z wykorzystaniem kadry dowódczej oddziałów prewencji.
Specjalizacja działań wyodrębnionych grup policjantów jest oznaką postępujących zmian w taktyce działań oddziałów zwartych Policji. Obecnie w Europie można zaobserwować trend zmiany funkcjonowania i wykorzystania oddziałów zwartych, które coraz częściej odchodzą od statycznej obrony z wykorzystaniem tarcz ochronnych, zastępując ją dynamicznymi działaniami w różnych miejscach agresywnego tłumu. Przykładem jest policja czeska, w której tylko jeden policjant w drużynie wyposażony jest podczas działań w małą tarczę ochronną, a także policja niemiecka, wykorzystująca od niedawna kilkuosobowe drużyny, których policjanci w ogóle nie posiadają tarcz ochronnych. Policja szwedzka wykorzystuje natomiast w działaniach oddziałów zwartych zespoły negocjatorów, które ułatwiają komunikację pomiędzy dowódcą sił policyjnych a organizatorem imprezy. Oczywiście, zmiana taktyki działania nie może odbyć się kosztem bezpieczeństwa policjantów, dlatego też w dalszym ciągu należy dążyć do udoskonalenia umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia funkcjonariuszy oddziałów.
Zdobywanie wiedzy o sposobach i taktyce działań oddziałów prewencji Policji innych krajów jest możliwe dzięki stale rozwijanej współpracy międzynarodowej. Obecnie polska Policja, jako jedna z pierwszych w Europie, może pochwalić się współdziałaniem i realizacją działań poza terenem kraju w większym wymiarze. W lipcu ubiegłego roku 31 funkcjonariuszy Oddziału Prewencji Policji w Białymstoku (w tym załoga miotacza wody) wspierało działania policji litewskiej przy zabezpieczaniu meczu piłki nożnej pomiędzy drużynami Žalgiris Kowno – Lech Poznań, a funkcjonariusze Oddziału Prewencji Policji w Krakowie co roku wspierają policjantów z Węgier w zabezpieczaniu wyścigów Formuły 1 na torze Hungaroring pod Budapesztem.
Równie intensywnie jest prowadzona współpraca w zakresie szkoleniowym, zarówno na szczeblu wojewódzkim, jak i centralnym. Oddziały prewencji Policji współpracują na bieżąco ze swoimi odpowiednikami z takich państw, jak: Estonia, Litwa, Łotwa (OPP w Białymstoku) czy Niemcy (OPP w Łodzi).
W dniach 15–29 czerwca 2013 r. w Saint-Astier (Francja) odbyły się ćwiczenia Sił Policyjnych Unii Europejskiej, w których Polskę reprezentowało 17 policjantów OPP w Krakowie oraz 1 policjant OPP w Łodzi. Podczas ćwiczeń polscy policjanci realizowali działania z zakresu interwencji i akcji policyjnych (zatrzymanie osób podejrzanych, ochrona VIP, konwojowanie osób zatrzymanych, udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym) oraz działania w ramach oddziału zwartego, których celem było przywrócenie naruszonego porządku publicznego (walka z tłumem demonstrantów, zatrzymywanie najbardziej agresywnych osób). Udział w ćwiczeniach potwierdził profesjonalne przygotowanie polskich policjantów do skutecznego działania w środowisku międzynarodowym, a poziom ich umiejętności, zaangażowanie i wszechstronne wyszkolenie zostały wysoko ocenione przez ekspertów sił policyjnych krajów Unii Europejskiej.
Taktyka oddziałów prewencji Policji była również tematem międzynarodowego spotkania zorganizowanego przez Główny Sztab Policji Komendy Głównej Policji w dniach 12–15 października 2013 r. w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie. W spotkaniu oprócz dowódców wszystkich oddziałów z Polski wzięli udział przedstawiciele policji z Francji, Niemiec i Czech, którzy prezentowali przyjętą przez nich taktykę działania. Jedną z ciekawszych informacji było przedstawienie przez kolegów z Czech taktyki z wykorzystaniem Zespołów Antykonfliktowych Policji, które obecnie są tworzone w poszczególnych komendach wojewódzkich Policji.
Współpraca międzynarodowa będzie kontynuowana w 2014 r. Obecnie w Komendzie Głównej Policji trwają prace przygotowawcze do organizacji dwóch wyjazdów pododdziału Policji w celach szkoleniowych do Francji (współpraca dwustronna) oraz Niemiec (V Dzień Oddziałów Prewencji Policji Federalnej Niemiec).
Problematyka oddziałów zwartych Policji jest rozległa i wielopłaszczyznowa. Kwestie uzbrojenia, wyposażenia oraz umundurowania, zarówno indywidualnego, jak i pododdziałów, są kluczowym czynnikiem gwarantującym prawidłową realizację zadań przez policjantów oddziałów zwartych. Ważnymi aspektami, na które należy zwrócić uwagę w najbliższej przyszłości, są również właściwy dobór, wyszkolenie i stabilizacja kadr tych jednostek organizacyjnych. Ponadto doświadczenia ostatnich lat wskazują, że coraz istotniejszą rolę w codziennej służbie odgrywa współpraca z oddziałami zwartymi innych krajów, w szczególności na terenach przygranicznych. Wszystkie te aspekty będą przedmiotem prac i działań zarówno na szczeblu centralnym w Głównym Sztabie Policji Komendy Głównej Policji, jak i w jednostkach sztabowych szczebla wojewódzkiego.

podinsp. Paweł Pinda
radca Wydziału Operacyjnego GSP KGP

Akty prawne

Zarządzenie nr 1114 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 grudnia 2006 r. w sprawie szyków, ugrupowań oraz przemieszczania oddziałów i pododdziałów Policji (Dz. Urz. KGP z 2007 r. Nr 1,
poz. 1).
Zarządzenie nr 1041 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 września 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji i zakresu działania komend, komisariatów i innych jednostek organizacyjnych Policji (Dz. Urz. KGP Nr 18, poz. 135).
Zarządzenie nr Z-19 Komendanta Głównego Policji z dnia 1 sierpnia 2013 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań przez oddziały i pododdziały Policji w zakresie dynamicznego zatrzymywania osób w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego.
Decyzja nr 809 Komendanta Głównego Policji z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie utworzenia oddziałów prewencji Policji i samodzielnych pododdziałów prewencji Policji (Dz. Urz. KGP Nr 21, poz. 158).
Decyzja nr 246 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 lipca 2011 r. w sprawie struktury organizacyjnej i etatowej oddziałów prewencji Policji i samodzielnych pododdziałów prewencji Policji (Dz. Urz. KGP Nr 6, poz. 43, z późn. zm.).