nr 3/201660 lat Zakładu Kynologii Policyjnej (1956–2016)Od dawna pies służbowy odgrywał w polskiej Policji ważną rolę, a obecnie jest jej integralnym elementem. Znaczące sukcesy zarówno w wykrywaniu przestępstw, jak i w zapobieganiu czynom bezprawnym zawdzięcza się w dużym stopniu czworonogom. Efektywne wykorzystanie psów w służbie zależy od właściwego i fachowego ich przygotowania w toku procesu tresury. To odpowiedzialne zadanie realizuje Zakład Kynologii Policyjnej w Sułkowicach Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, który w tym roku obchodzi swoje 60 lecie. Szkoli on, doskonali oraz poddaje atestacji psy wyszkolone w 10 specjalnościach, realizuje 11 kursów specjalistycznych zarówno dla przewodników psów służbowych jak i policjantów wykonujących czynności pozoranta, korzystając z usytuowanych na jego terenie symulatornii, poligonu jak i elektronicznego sprzętu specjalistycznego. Służby policyjne wykorzystują psy od wielu stuleci. Źródła podają, że już w 1155 r. we francuskim miasteczku Saint-Malo działająca tam policja okrętowa wykorzystywała ogromne dogi. Psy te, każdej nocy, po zamknięciu bram miasta, wypuszczano luzem na ulice, aby pomagały strażnikom w zapewnieniu obywatelom bezpieczeństwa. Jednak po nieszczęśliwym wypadku rozszarpania oficera marynarki sąd nakazał wytrucie wszystkich psów wartowniczych[1]. Dopiero pod koniec XVIII w. zaczęto szkolić psy do pracy w policji. W Belgii w 1889 r. w Gent powstała brygada policji wykorzystująca te zwierzęta w swojej pracy, tam też Po raz pierwszy w Niemczech w 1901 r. komisarz Laufer użył psa do walki z przestępczością. Do dzisiaj uznawany jest on za „ojca” tej dziedziny pracy policyjnej. Dość szybko, bo już w 1902 r., doświadczenia niemieckiego oficera ujął w ramy naukowe rotmistrz von Stephanitz, który wydał monografię zatytułowaną Pies w służbie Policji. Zawierała ona obszerny materiał dotyczący taktyki i techniki użycia psa, jego hodowli i tresury[4]. Powstało wiele szkół policyjnych specjalizujących się w tresurze psów, jedna z pierwszych została założona w Bawarii w 1911 r. Początkowe próby użycia psa w policji stanowiły obiekt drwin. Jednak kolejne zdobywane doświadczenia w pracy z psami zwiększały efektywność ich użycia. Spowodowało to zmianę wizerunku psa policyjnego. Po II wojnie światowej policja na całym świecie zaczęła uznawać wartość psa służbowego. W Polsce kynologia policyjna zaczęła stawiać pierwsze kroki na początku XX w. Pierwszym czworonożnym funkcjonariuszem był krakowski doberman (1913 r.), który jednak okazał się mieć większe zacięcie wojskowe niż policyjne[5]. Później, sporadycznie, pojawiały się psy w służbie patrolowej. 24 lipca 1919 r. Sejm RP uchwalił ustawę o Policji Państwowej. Jednostką, za pomocą której Komendant Główny wykonywał swoje funkcje, była Komenda Główna. W strukturze organizacyjnej Komendy Głównej był Wydział IV, tzw. rejestracyjno-karny – najważniejszy z punktu widzenia głównej sfery działalności Policji. Odpowiadał za działania na rzecz utrzymywania porządku i bezpieczeństwa publicznego w kraju, ściganie przestępstw, współpracę z innymi organami wymiaru sprawiedliwości. Wyodrębniono w nim referat hodowli i tresury psów. W lipcu 1926 r. zmieniono strukturę Wydziału IV i jego nazwę – początkowo na wydział śledczo-pościgowy, później na Centralę Służby Śledczej, a w niej powstał referat tresury psów[6]. Szkoleniem psów w międzywojennej Polsce zajmował się Zakład Tresury Psów Komendy Głównej z siedzibą w Poznaniu. Jednym z instruktorów tej szkoły był nadkom. Alojzy Grimm (1887–1940), który zginął w Miednoje[7]. Opracowano pierwsze podręczniki tresury psa policyjnego, w których zamieszczono porady związane z wychowem, kwalifikowaniem i doborem. Podręczniki zawierały również wskazówki tresurowe, niezbędne do wypracowania pożądanych odruchów warunkowych z zakresu posłuszeństwa, pracy węchowej i ćwiczeń obrończych. Były to np. publikacje:
RYS HISTORYCZNY ZKP W SUŁKOWICACH [9]Od dawna pies służbowy odgrywał w polskiej Policji ważną rolę, a obecnie jest jej integralnym elementem. Znaczące sukcesy zarówno w wykrywaniu przestępstw, jak i w zapobieganiu czynom bezprawnym zawdzięcza się w dużym stopniu czworonogom. Efektywne wykorzystanie psów w służbie zależy od właściwego i fachowego ich przygotowania w procesie tresury. To odpowiedzialne zadanie realizuje Zakład Kynologii Policyjnej w Sułkowicach. Chociaż oficjalnie jednostka obchodzi w tym roku jubileusz 60-lecia, to zalążkiem obecnego Zakładu była Szkoła Przewodników i Tresury Psów Milicyjnych, utworzona tuż po II wojnie światowej w 1945 r., w Junikowie pod Poznaniem, przez sierż. Zygmunta Rembielaka, który został Komendantem szkoły, i kpr. Jana Kuternogę. Szkolenie odbywało się w dość prymitywnych warunkach. Na sale wykładowe, świetlice, kuchnie i koszary zaadaptowano budynki dawnego dworku. Psy trzymano w budynkach gospodarczych. Własnym sumptem wybudowano proste przeszkody niezbędne do tresury. Pierwszy kurs rozpoczął się 1 września 1945 r. W czasie jego trwania jeden z psów, o nazwie Czarny, zyskał rozgłos, odnajdując skradzioną krowę po śladzie o długości 9 km. Do wiosny 1946 r., czyli do czasu likwidacji ośrodka, wytresowano 24 psy na potrzeby jednostek terenowych MO województwa poznańskiego. 20 maja 1946 r., na podstawie rozkazu organizacyjnego Komendanta Głównego MO, gen. bryg. Franciszka Jóźwiaka – „Witolda”, w Centrum Wyszkolenia Milicji Obywatelskiej w Słupsku utworzono Szkołę Przewodników i Tresury Psów Służbowych MO. Jej komendantem został ppor. Marian Grabski, przewodnik psa służbowego w przedwojennej Policji Państwowej, a jego zastępcą ‒ st. sierż. pchor. Jan Skieresza. Na tym kursie tresowano psy różnych ras, np. owczarki niemieckie, dobermany, boksery, a także psy nierasowe. Zajęcia teoretyczne prowadzono z wykorzystaniem skryptów pochodzących jeszcze z okresu międzywojennego oraz wiedzy ówczesnych instruktorów. W tresurze zwracano uwagę na szybkie tropienie śladów ludzkich, a także właściwe zachowanie się psów w zasadzkach czy pościgach za uciekającymi osobami. W 1947 r. opracowano nowe programy szkoleniowe oraz zaczęto stopniowo uzupełniać kadrę, przyjmując wyróżniających się absolwentów poszczególnych kursów na etaty instruktorów. Podczas zajęć z tresury koncentrowano się głównie na uczeniu psów szybkiego tropienia śladów. Przewodnicy natomiast, oprócz teorii tresury psów, przyswajali podstawową wiedzę Rok 1948 obfitował w liczne imprezy wyjazdowe i pokazy tresury, w których uczestniczyli m.in. przedstawiciele jugosłowiańskiej delegacji państwowej. Szkoła Przewodników i Tresury Psów Służbowych CWMO w Słupsku istniała do 1949 r. Pracowało w niej wtedy 14 osób: komendant, zastępca komendanta ds. polityczno-wychowawczych, dowódca kompanii, trzech dowódców plutonu, szef kompanii, trzech instruktorów, podoficer ds. gospodarczych, podoficer ds. weterynaryjnych, magazynier i pisarz-maszynista. Jej ostatnim komendantem był założyciel ośrodka w Junikowie st. sierż. Zygmunt Rembielak. W ciągu czterech lat działalności Szkoły zorganizowano cztery kursy, które ukończyło 298 słuchaczy; w tym czasie wytresowano 279 psów. W 1949 r. Komenda Główna MO wystąpiła do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego z wnioskiem o połączenie Szkoły Przewodników i Tresury Psów Służbowych w Słupsku z Zakładem Tresury Psów Służbowych Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Sułkowicach. Już w pierwszych miesiącach 1950 r. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego przeprowadziło reorganizację dotychczasowych ośrodków tresury, na skutek czego w Sułkowicach powstał Zakład Tresury Psów Służbowych KBW i MO. Należy tu wyjaśnić, że ZTPS KBW istniał w Sułkowicach od 1946 r., po przeniesieniu go z Michalina, gdzie rok wcześniej został powołany do życia. Ze Szkoły w Słupsku przekazano do Sułkowic: 16 psów, ambulans weterynaryjny i sprzęt służby kwatermistrzowskiej. Przeniesiono także część kadry instruktorsko-szkoleniowej. Pierwszym Komendantem Zakładu Tresury Psów Służbowych KBW i MO w Sułkowicach został mjr Józef Pawłusiewicz. 15 marca 1950 r. rozpoczął się kurs przewodników psów w składzie jednej kompanii. Kandydaci na przewodników psów służbowych MO stanowili pluton. Jego dowódcą został st. sierż. Jan Zygadlewicz. Był on absolwentem pierwszego kursu SPiTPS CWMO w Słupsku, a następnie jej pracownikiem. Warunki socjalne do 1953 r. były trudne. Od tego roku ośrodek zaczął się stopniowo rozbudowywać: do użytku oddano nowy budynek koszarowy z węzłem sanitarnym, później – trzy budynki dla kadry szkoleniowej i pracowników administracyjnych, nową kuchnię i stołówkę dla słuchaczy. Zbudowano też obiekty niezbędne do prowadzenia tresury i hodowli psów – 24 kojce, w tym również dla suk zarodowch, oraz izolatki dla chorych zwierząt i psią kuchnię. Do tresury zakupywano głównie owczarki niemieckie w wieku od roku do dwóch lat. Przez pewien czas Zakład prowadził hodowlę psów, którą nadzorował sierż. Włodzimierz Kłósek. W Zakładzie odbyło się sześć kursów tresury psów. Szkolono wyłącznie psy tropiące. Zakład przez sześć lat istnienia (tj. do końca marca 1956 r.) przekazywał co roku jednostkom terenowym MO około 50 wytresowanych psów. W ewidencji Zakładu w okresie jego działalności zostało ujętych 12 marca 1956 r., na podstawie zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych, Zakład Tresury Psów Służbowych KBW i MO został zreorganizowany. Z dniem 1 kwietnia 1956 r. rozkazem organizacyjnym nr 07/KG/56 Komendanta Głównego Milicji Obywatelskiej powołano do życia samodzielny Zakład Tresury Psów Służbowych MO w Sułkowicach, podporządkowany Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej. Funkcję komendanta ZTPS MO objął ppłk Józef Pawłusiewicz (wcześniej był komendantem Zakładu Tresury Psów Służbowych KBW i MO), a obowiązki jego zastępcy – por. Franciszek Szydełko. Pierwszy kurs trwał od 1 marca 1956 r. do 1 listopada 1956 r. (rozpoczęty jeszcze w starej strukturze), ukończyło go 100 przewodników. W listopadzie struktura organizacyjna przedstawiała się następująco: kierownictwo, cykl szkolenia politycznego, cykl szkolenia zawodowego i tresury psów, kancelaria, ambulans weterynaryjny, ambulatorium medyczne, kompania szkolna, kwatermistrzostwo, a stan etatowy Zakładu wynosił 44 funkcjonariuszy. Do 1 września 1958 r. Zakładem kierował dotychczasowy Komendant, po którym stanowisko objął mjr Tadeusz Antoniszczak. Od początku 1959 r. w Zakładzie oprócz kursów psów tropiących organizowano kursy opiekunów psów obronnych. Rok później dokonano zmian w strukturze organizacyjnej. W związku z wprowadzeniem przeszkolenia podoficerskiego na kursach podstawowych przewodników, zamiast dotychczasowego cyklu szkolenia zawodowego i tresury psów, utworzono dwa cykle – ogólnomilicyjny i tresury. Rozpoczęto opracowywanie własnych, nowoczesnych programów szkolenia i tresury, opartych na fachowej literaturze krajowej i zagranicznej. W 1961 r. dokonano zmian w nazewnictwie – instruktorów zaczęto nazywać wykładowcami i starszymi wykładowcami. W 1962 r. do kursu tresury psów tropiących wprowadzono element rozpoznawania osób podejrzanych przez porównywanie zapachu przedmiotów z zapachem ludzi. W 1965 r. wychowanek Zakładu – Trymer stał się gwiazdą popularnego serialu filmowego „Czterej pancerni i pies”, którego premiera odbyła się 9 maja 1966 r. W 1967 r. w Zakładzie została przywrócona działalność hodowlana. Zakupiono 10 suk rodowodowych rasy owczarek niemiecki, a ambulatorium weterynaryjne przekształcono na ambulatorium weterynaryjno-hodowlane z etatem inspektora ds. hodowli psów. W latach 1968–1991 w Sułkowicach nieodpłatnie szkolono psy dla niewidomych, których wówczas nie brakowało wśród inwalidów wojennych. Była to potrzebna inicjatywa. Mury szkoły opuszczało około 20 psów rocznie. W październiku 1969 r., z okazji 25-lecia MO, zorganizowano konkurs na najlepszego przewodnika i najsprawniejszego psa tropiącego MO. W zmaganiach uczestniczyło 18 policjantów z psami. Zwycięzcą został sierż. Mieczysław Gawron z psem Arek, reprezentujący KWMO Rzeszów. W latach 1970–1978 w ZTPS MO w Sułkowicach, oprócz kursów tresury psów, organizowano kursy podoficerskie. W dniu 1 grudnia 1978 r. na stanowisko komendanta Zakładu został mianowany ppłk Roman Milewski. Jego następcą, od dnia 1 maja 1982 r., został ppłk Aleksander Józefowicz. W 1986 r., podczas obchodów 30-lecia istnienia, Zakład otrzymał sztandar honorowy ufundowany przez społeczność gminy Chynów. W 1990 r., po przekształceniu Milicji Obywatelskiej w Policję, ZTPS MO został przemianowany na Szkołę Policyjną Przewodników i Tresury Psów. Od 1 kwietnia 1991 r. na czele Szkoły stanął podinsp. lek. wet. Andrzej Beuth. W dniu 30 września 1992 r., w wyniku reorganizacji szkolnictwa resortowego, samodzielna Szkoła Policyjna Przewodników i Tresury Psów została wcielona do struktur Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, jako Zakład Szkolenia Przewodników i Tresury Psów. Podinsp. Andrzej Beuth został zastępcą komendanta CSP, zaś kierownictwo nad Zakładem powierzono nadkom. Zbigniewowi Kawczyńskiemu. Zakład był i jest obecnie jedynym ośrodkiem w Polsce, który szkoli przewodników i tresuje psy policyjne. Od września do grudnia 1994 r. trwał pilotażowy kurs – według modelu angielskiego ‒ przewodników i tresury psów patrolowych z umiejętnością tropienia śladu ludzkiego o wieku do 2 godzin. W 1996 r. ruszył pierwszy czteromiesięczny kurs przewodników i tresury psów specjalnych do wyszukiwania zapachu materiałów wybuchowych. Uczestniczyli w nim ukraińscy przewodnicy psów milicyjnych. W 2002 r. ośrodek nazwano Zakładem Kynologii Policyjnej Centrum Szkolenia Policji, który ma siedzibę w Sułkowicach. Nazwa ta obowiązuje do dziś. W dniach 18–22 września 2006 r. odbyła się IX Edycja Kynologicznych Mistrzostw Policji i obchody Jubileuszu 50-lecia Ośrodka Tresury Psów w Sułkowicach. W związku z tą uroczystością na terenie ośrodka został postawiony pomnik psa[10]. W listopadzie 2008 r. podpisano umowę na wykonanie robót budowlanych polegających na budowie kojców z zapleczem gospodarczym dla psów służbowych. W wyniku zmian w szkolnictwie policyjnym w 2010 r. stan etatowy Zakładu Kynologii Policyjnej w porównaniu z 2009 r. zmniejszył się z 33 etatów policyjnych do 29. W 2010 r. odbyło się 8 kursów specjalistycznych, które ukończyło 58 przewodników z psami. W dniach 5–6 października 2011 r. w Zakładzie Kynologii Policyjnej zostało zorganizowane seminarium kynologiczne z udziałem przedstawicieli wydziałów prewencji komend wojewódzkich Policji, a także przedstawicieli OSS Straży Granicznej w Lubaniu, KG Żandarmerii Wojskowej, KG Straży Ochrony Kolei i Centralnego Zarządu Służby Więziennej. Dyskutowano na temat zagadnień dotyczących kwalifikacji, doboru, szkolenia oraz zasad użycia psów służbowych w formacjach mundurowych. Od listopada 2011 r. do września 2014 r. na terenie ZKP, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, był realizowany projekt „Szkolenie policjantów w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy”. Uczestniczyło w nim łącznie 4260 policjantek i policjantów ze wszystkich garnizonów w kraju. Celem projektu było nabycie przez uczestników szkoleń umiejętności oraz uzyskanie uprawnień formalnych do udzielania poszkodowanym kwalifikowanej pierwszej pomocy. W 2012 r. w ZKP zostało zrealizowanych 13 kursów specjalistycznych dla przewodników psów policyjnych, które ukończyło 131 osób. Stan kadrowy w tym roku to 29 policjantów. W 2013 r., w ramach reorganizacji Policji, komórka Biura Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji, zajmująca się problematyką dotyczącą kynologii i hipologii policyjnej, została przeniesiona (2 wakaty) do ZKP w Sułkowicach. W tymże roku, zgodnie z poleceniem Pierwszego Zastępcy Komendanta Głównego Policji, wprowadzono centralny dobór psów do służby w Policji, który jest realizowany przez ZKP. Od 1 września 2014 r. Zakład Kynologii Policyjnej przejął od Biura Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji zadania i obowiązki punktu kontaktowego Europejskiej Sieci Kynopol. W tym roku zrealizowano 17 kursów specjalistycznych dla przewodników psów służbowych i policjantów wykonujących czynności pozoranta. Ukończyło je aż 161 funkcjonariuszy i 124 psy. W 2015 r. opracowano i wprowadzono w życie program szkolenia dla przewodników psów patrolowych i patrolowo-tropiących do działań bez kagańca. 19 stycznia 2016 r. ruszyły pierwsze kursy dla przewodników psów służbowych do działań bez kagańca. Szkolenie dla przewodników i psów patrolowych, oznaczone symbolem SEP bk 1/16, zakończyło się 16 maja 2016 r. Ukończyło je 6 przewodników wraz z psami. Natomiast 7 czerwca 2016 r. zakończył się kurs patrolowo-tropiący, oznaczony symbolem SEPT bk 1/16, który ukończyło 6 przewodników wraz z psami.
DZIAŁALNOŚĆ SZKOLENIOWA ZKPRealizacja kursów specjalistycznych dla przewodników psów służbowych Komplementarną rolę w stosunku do szkoleń zawodowych w Policji pełni doskonalenie zawodowe. Jego celem jest nabywanie, aktualizowanie, rozszerzanie oraz pogłębianie wiedzy i umiejętności zawodowych, wymaganych przy wykonywaniu przez policjantów zadań i czynności służbowych. Do zadań ZKP należy w szczególności przekazywanie wiedzy i kształtowanie umiejętności z zakresu szkolenia przewodników psów służbowych oraz tresury policyjnych psów służbowych, kwalifikacja psów do tresury, a także testowanie sprawności użytkowej psów służbowych. Oferta szkoleniowa obejmuje 11 rodzajów kursów specjalistycznych z zakresu szkolenia przewodników i tresury psów służbowych, tj.:
Uwaga. Ze względu na cele zajęć oraz efektywność stosowanych metod dydaktycznych, zajęcia dydaktyczne na kursach wymienionych w punktach 1–8, są realizowane w grupach szkoleniowych, których liczebność nie może przekraczać 6 osób na jednego instruktora. (...) podkom. Adam Przybylik st. asp. Piotr Mrozowski asp. Dariusz Ratajczak
Pełna wersja artykułu 60 lat Zakładu Kynologii Policyjnej (1956–2016) w pliku PDF |