W lipcu 2016 r. Polska była gospodarzem dwóch niezwykle istotnych wydarzeń o charakterze międzynarodowym: Szczytu Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w Warszawie oraz Wizyty Jego Świątobliwości Papieża Franciszka w ramach Światowych Dni Młodzieży w Krakowie. Wysoka ranga przedstawicieli państw uczestniczących w Szczycie NATO oraz masowy charakter spotkań wiernych podczas ŚDM spowodowały, że oczy całego świata były skierowane, w tamtym czasie, na nasz kraj. Polska na kilka dni stała się najpierw stolicą świata politycznego, a następnie katolickiego świata duchowego. Spowodowało to konieczność maksymalizacji działań ukierunkowanych na zapewnienie bezpieczeństwa publicznego.

Z punktu widzenia organizatora zabezpieczenia były to przedsięwzięcia o różnej specyfice i charakterze. Szczyt NATO odbywał się na terenie Warszawy, co wiązało się m.in. z licznymi utrudnieniami w ruchu drogowym w związku z całkowitym lub czasowym wyłączeniem ważnych arterii i węzłów komunikacyjnych. Natomiast celebracje ŚDM miały miejsce
w Krakowie oraz w podkrakowskich Brzegach, w Częstochowie, Wieliczce oraz w wielu innych miastach i praktycznie we wszystkich polskich diecezjach. Liczba imprez towarzyszących wizycie papieża Franciszka spowodowała konieczność odpowiedniego doboru i podziału ludzi oraz sprzętu w celu właściwego zabezpieczenia wszystkich miejsc, gdzie odbywały się spotkania młodych katolików.

W trakcie organizacji Szczytu NATO i Światowych Dni Młodzieży Żandarmeria Wojskowa korzystała z doświadczeń zdobytych podczas realizacji zadań o charakterze prewencyjno-ochronnym, m.in.: w czasie nieformalnego spotkania ministrów obrony państw NATO w Krakowie w 2009 r., nieformalnego spotkania ministrów obrony Unii Europejskiej we Wrocławiu w 2011 r., a także w trakcie mistrzostw Europy w Piłce Nożnej – EURO 2012 w kilku polskich miastach. Zabezpieczanie tych wydarzeń spowodowało niewątpliwie wzrost doświadczenia żołnierzy ŻW w kwestii organizacji i realizacji zabezpieczania imprezo charakterze masowym i międzynarodowym, jak również wiązało się z koniecznością zacieśniania współpracy z innymi służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo publiczne.

Przygotowania do zabezpieczenia Szczytu NATO i ŚDM rozpoczęły się z ponadrocznym wyprzedzeniem. Już w kwietniu 2015 r. Żandarmeria Wojskowa powołała zespół zadaniowy, którego celem były przygotowanie i realizacja zabezpieczenia prewencyjnego tych wydarzeń. W czerwcu 2015 r. zaplanowano środki finansowe do realizacji założonych celów w ramach zabezpieczeń oraz przedstawiono plan szkolenia dla poszczególnych grup zadaniowych. Za priorytetowe uznano: przeszkolenie pirotechniczne, szkolenie grup ochrony oraz pododdziałów specjalnych, w związku z zagrożeniami terrorystycznymi. Ponadto przeprowadzono cykl szkoleń z zakresu specjalistycznych technik jazdy. Doskonalono umiejętności poruszania się w kolumnie oraz kierowania pojazdem uprzywilejowanym.

W związku z faktem, iż Szczyt NATO miał miejsce w Warszawie, na dziesięć dni przed wydarzeniem skoszarowano na terenie stolicy żołnierzy biorących udział w zabezpieczeniu. Wiązało się to niewątpliwie z dużym wysiłkiem logistycznym i planistycznym, a celem tych działań było zgranie wszystkich osób uczestniczących w zabezpieczeniu oraz przeprowadzenie szkoleń w miejscu realnych działań. Na końcu zrealizowano wspólne szkolenie zespołów wsparcia taktycznego ŻW i BOR, sprawdzono system łączności we współdziałaniu z jednostkami MSWiA oraz opracowano koncepcję działania Żandarmerii Wojskowej na potrzeby Szczytu NATO.

Wielomiesięczne przygotowania wiązały się również z dużą liczbą spotkań zarówno bilateralnych, jak i multilateralnych, a także pracą w zespołach/komisjach powołanych specjalnie w celu organizacji Szczytu i ŚDM. Przeprowadzono liczne rekonesanse w miejscach czasowego pobytu delegacji oraz na trasach przejazdów kolumn. Organizatorzy byli w stałym kontakcie z przedstawicielami Zespołu Zadaniowego Kwatery Głównej NATO, którzy w ramach wizyt roboczych dokonywali sprawdzenia stanu realizacji przygotowań do wydarzenia. Prace obejmowały również zaplanowanie odpowiedniego zaplecza logistycznego, zakup sprzętu specjalistycznego, wynajęcie limuzyn oraz zatrudnienie cywilnych kierowców do przewozu osób ochranianych.

Podstawą prawną do działania Żandarmerii Wojskowej w ramach organizacji Szczytu NATO i ŚDM, poza przepisami normującymi działalność ŻW, były akty prawne wydane na potrzeby realizacji czynności ochronnych. Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych (Dz. U. poz. 904, z późn. zm.), w art. 23 ust. 1, umożliwiła tzw. „specjalne użycie broni” w ramach działań kontrterrorystycznych: „[…] jeżeli jest to niezbędne do przeciwdziałania bezpośredniemu, bezprawnemu, gwałtownemu zamachowi na życie lub zdrowie człowieka lub do uwolnienia zakładnika, a użycie broni palnej w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę jest niewystarczające i przeciwdziałanie takiemu zamachowi lub uwolnienie zakładnika w inny sposób nie jest możliwe, dopuszcza się, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zdarzenia o charakterze terrorystycznym oraz możliwości działań kontrterrorystycznych, użycie broni palnej przeciwko osobie dokonującej zamachu albo biorącej lub przetrzymującej zakładnika, którego skutkiem może być śmierć lub bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia tej osoby”. Ustawa posłużyła za podstawę prawną do wprowadzenia, przez premier Beatę Szydło, stopnia alarmowego ALFA i BRAVO-CRP (cyberprzestrzeń) na czas trwania Szczytu NATO i ŚDM, zgodnie z zarządzeniem nr 96 z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie wprowadzenia stopni alarmowych. Spowodowało to m.in.: wzmożoną kontrolę miejsc użyteczności publicznej i dużych skupisk ludności oraz zwiększoną wymianę informacji pomiędzy służbami. Ponadto zarządzenie nakładało na organy administracji państwowej obowiązek sprawdzenia instalacji alarmowych, przepustowości dróg ewakuacyjnych oraz przeglądu procedur związanych z wprowadzeniem wyższych stopni alarmowych.

Na czas Światowych Dni Młodzieży Żandarmeria Wojskowa korzystała z art. 18a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2016 r. poz. 1782), w myśl którego: „W razie zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, jeżeli siły Policji są niewystarczające lub mogą okazać się niewystarczające do wykonania ich zadań w zakresie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych uzgodniony z Ministrem Obrony Narodowej, może zarządzić użycie żołnierzy Żandarmerii Wojskowej do udzielenia pomocy Policji”. Efektem zastosowania powyższego artykułu było nadanie żołnierzom ŻW uprawnień policyjnych.

Od początku przygotowań do realizacji zabezpieczenia prewencyjnego Szczytu NATO i ŚDM niezwykle istotnym elementem była współpraca pomiędzy Żandarmerią Wojskową a innymi podmiotami – głównie Biurem Ochrony Rządu i Policją, lecz również z innymi jednostkami podległymi Ministerstwu Obrony Narodowej i Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Mazowieckim Urzędem Wojewódzkim i Urzędem Miasta Stołecznego Warszawy. Za podstawę współpracy służyły porozumienia obustronne lub uzgodnienia podpisane przez komendantów oraz szefów poszczególnych służb w sprawie współdziałania w zakresie realizacji czynności prewencyjno-ochronnych. Ostatnim praktycznym sprawdzianem przygotowania sił i środków ŻW do realizacji zabezpieczenia ochronnego lipcowych wydarzeń był udział w ćwiczeniu z wojskami pk. ANAKONDA-16,
w ramach którego wszystkie jednostki organizacyjne ŻW realizowały zadania ustawowe na terenie kraju. 

Etap wykonawczy Szczytu NATO trwał od 6 do 10 lipca 2016 r. Głównym zadaniem żołnierzy ŻW było zabezpieczenie ochronne osób uczestniczących w uroczystości. Ilość sił i środków zaangażowanych w tym czasie to blisko 1300 żandarmów oraz 500 pojazdów.

W ramach szeroko rozumianego zabezpieczenia ochronnego Żandarmeria Wojskowa realizowała:

• ochronę samolotów na terenach wojskowych;
• transport VIP-ów podlegających ochronie ŻW;
• bezpośrednią ochronę ministrów obrony i szefów sztabu.

Natomiast wspólnie z Biurem Ochrony Rządu i Policją zrealizowano zadania:

• współdziałanie w zabezpieczeniu wewnętrznym i ochronie obiektu głównego (Stadionu PGE Narodowego);
• współudział w zabezpieczeniu ochronnym miejsc spotkań oficjalnych, hoteli i miejsc imprez towarzyszących;
• współudział w zabezpieczeniu antyterrorystycznym obiektów.

Biorąc pod uwagę zagrożenia, jakie były wskazywane przed Szczytem NATO, zwłaszcza te dotyczące aktów terrorystycznych, żołnierze ŻW realizowali zadania związane z zabezpieczeniem pirotechnicznym, kontrterrorystycznym, pilotowaniem kolumn pojazdów, zabezpieczeniem operacyjno-rozpoznawczym i dochodzeniowo-śledczym oraz zabezpieczeniem logistycznym wszelkich działań wspólnie z przedstawicielami służb podległych MSWiA.

Istotnym aspektem przy realizacji tych zadań była współpraca z innymi służbami, polegająca nie tylko na sprzężonym realizowaniu zadań, ale również na wymianie informacji.
W celu koordynacji przedsięwzięć utworzono Policyjne Centrum Dowodzenia w Legionowie. Pracowali w nim przedstawiciele wszystkich formacji podległych MSWiA, ale także oficerowie łącznikowi z Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych oraz Żandarmerii Wojskowej. Na Stadionie PGE Narodowym zlokalizowano centrum dowodzenia siłami i środkami ŻW, które pozostawało w ścisłych relacjach z centrum dowodzenia BOR i Policji.

Etap wykonawczy Światowych Dni Młodzieży trwał od 25 do 31 lipca 2016 r. W jego trakcie Żandarmeria Wojskowa wspólnie z Policją, Strażą Graniczną i BOR prowadziła działania służące ochronie życia i zdrowia ludzi, a także utrzymaniu bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Głównym zadaniem ŻW było wsparcie służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek publiczny oraz realizacja własnych zadań ustawowych. Do wsparcia innych służb w ramach ŚDM oddelegowano ponad 900 żandarmów i 140 pojazdów.

(...)

mjr Paweł Bielec
specjalista Wydziału Prewencji Komendy Głównej ŻW

Pełna wersja artykułu Działania Biura Ochrony Rządu w kontekście zabezpieczenia Szczytu NATO i ŚDM w pliku PDF