WSTĘP  

Większość kwestii jest bezpośrednio związana z merytorycznym przygotowaniem funkcjonariuszy Policji do tego typu zadań, sposobu ich realizacji, współdziałania ze strażą pożarną, która najczęściej dociera na miejsce zdarzenia drogowego przed Policją, oraz sposobu zabezpieczenia miejsca zdarzenia na czas akcji ratowniczej i czynności procesowych.

Kolejne aspekty dotyczą wykorzystania już zgromadzonego materiału dowodowego w prowadzonym postępowaniu, zarówno przez referenta sprawy, realizującego czynności w ramach założeń procesowych, jak i biegłych wydających opinię przed ostatecznym rozstrzygnięciem sądowym.

Należyta staranność wykonania każdej z wymienionych czynności zwiększa szanse szybszego i pełniejszego wyjaśniania przyczyn wypadku drogowego i jego przebiegu.

W niniejszym artykule, adresowanym głównie do policjantów, którzy na co dzień obsługują zdarzenia drogowe, zostaną przedstawione pewne ogólne informacje na temat specyfiki wybranych zdarzeń drogowych, a jednocześnie zostanie przybliżona istota czynności procesowych realizowanych na miejscu zdarzenia.

Pomimo ogólnej, dość prostej, prawnej klasyfikacji zdarzeń drogowych na kolizje, wypadki drogowe i katastrofy w ruchu lądowym, każde zdarzenie, choć rodzajowo zbieżne, jest inne i wymaga indywidualnego poznania, zrozumienia jego przebiegu już na etapie oględzin miejsca zdarzenia, czy oględzin pojazdów, bowiem wówczas wspomniane czynności są pełniejsze, połączone z poszukiwaniem śladów, jakie mogły lub powinny były powstać zarówno na drodze, jak i na elementach infrastruktury drogowej, pojazdach, a także osobach biorących udział w zdarzeniach.

  ŚLADY NA MIEJSCU ZDARZENIA DROGOWEGO  

Na miejscu zdarzenia drogowego z udziałem pojazdów można i należy się spodziewać śladów, jakie wymieniono poniżej.
W przypadku zdarzeń polegających na potrąceniu osób pieszych powstają ślady na osobach i ślady z nimi związane (rzeczy niesione przez pieszego czy też do niego należące). Jednak w praktyce nie wszystkie z tych śladów powstają w sposób możliwy do odnalezienia i identyfikacji, choćby po pewnym czasie po zdarzeniu, gdyż np. opady deszczu w trakcie zdarzenia drogowego lub po jego zaistnieniu spowodują „zamaskowanie” śladów, które mogą się ujawnić dopiero po wyschnięciu jezdni.

Na miejscu zdarzenia i w jego otoczeniu mogą powstać ślady:

• traseologiczne – pochodzące od ogumionych kół, tj.: ślady jazdy, przyśpieszania, hamowania, blokowania, znoszenia czy zarzucania kół;
• mechanoskopijne – zarysowania nawierzchni jezdni, naniesień metalicznych (np. z obręczy kół wykonanych ze stopu metali lekkich itp.), ślady deformacji, przełamań, zagięć, rozerwań konstrukcji metalowej pojazdów;
• mikroślady – w postaci położenia płytek lakieru, przeszczepienia ich na pojazdach, na barierach drogowych, ekranach dźwiękochłonnych, na odzieży osób kontaktujących się z pojazdami, w formie obszaru rozrzutu odłamków szkła z kloszy lamp (reflektorów, kierunkowskazów), szyby czołowej lub bocznej;
• rozrzutu elementów z nadwozia (podkładek pod tablicę rejestracyjną lub ich fragmentów, tablicy rejestracyjnej, fragmentów poszycia zderzaka, fragmentów reflektorów itp.);
• biologiczne – fragmenty tkanek (miękkie, twarde);
• w postaci plam:
• cieczy eksploatacyjnych (np. z uszkodzonego układu chłodzenia silnika, układu hamulcowego),
• substancji brunatno-czerwonej;
• w formie fragmentów nawierzchni o innej wilgotności (np. suchej jezdni pod pojazdem po wystąpieniu opadów atmosferycznych);
• naniesienia żwiru, gleby, podłoża trawiastego z pobocza – w przypadku ruchu pojazdu/pojazdów poza jezdnią itp.

Na miejscu zdarzeń drogowych z niechronionymi uczestnikami ruchu (w szczególności pieszymi) mogą powstać ślady:

• związane z osobą:
• ślad tarcia na nawierzchni, pochodzący od podeszwy buta (niezwykle ważny ślad, identyfikujący miejsce potrącenia z dokładnością do kilku centymetrów, rzadko ujawniany, gdyż jako wyizolowany od reszty znajduje się w znacznej odległości przed resztą śladów),
• ślady tarcia odzieży o jezdnię,
• ślady wleczenia, sunięcia,
• plamy cieczy koloru brunatno-czerwonego,
• fragmenty tkanek,
• powypadkowe położenie pieszego (ew. zwłok),
• położenie rzeczy należących do pieszego (czapki, okularów lub ich fragmentów, siatki, torebki, parasola, rękawiczek, obuwia itp.),
• położenie opakowań z opatrunków, rzeczy związanych
• z udzielaniem pierwszej pomocy (np. poduszka, koc itp.), fragmentów odzieży;
• związane z pojazdem – przedstawiono powyżej.

Każdy ślad jest ważny i niesie ze sobą niepowtarzalną informację, niezbędną do rozwiązania zaistniałego „kazusu” – powstania, przebiegu i procesowej identyfikacji wypadku drogowego.

Ujawnienie śladów, ich właściwe nazwanie, zabezpieczenie techniczne i procesowe stanowi fundament pozwalający na odtworzenie sytuacji wypadkowej. Bardzo ważnym elementem konstrukcji materiału dowodowego i parametrem przemawiającym wprost do wyobraźni jest szkic wykonany na miejscu wypadku drogowego oraz dokumentacja fotograficzna z miejsca zdarzenia, dokumentacja dotycząca pojazdów uczestniczących w kolizji lub wypadku, z uwzględnieniem zarówno zdjęć ogólnoorientacyjnych, lokujących zdarzenie w przestrzeni, jak też sytuacyjnych
i szczegółowych.

Mimo iż pewną trudnością w poprawnym formułowaniu opisu śladów i uszkodzeń jest terminologia, to właśnie m.in. dzięki poprawnie wykonanej dokumentacji fotograficznej, problem jednolitości mianownictwa oględzinowego w minimalnym stopniu schodzi na drugi plan.

Przykładem może być opis zawarty w protokole oględzin pojazdu wielośladowego, przedstawiający uszkodzenie szyby czołowej pojazdu w postaci: „(…) promienistego pęknięcia wzdłużnego” czy też „zagięcie blachy drzwi przednich lewych”. Opisy te, z pozoru klarowne i zrozumiałe (jedno pęknięcie promieniste szyby, zagięta blacha drzwi), po analizie dokumentacji fotograficznej, okazały się być uszkodzeniami; spękaniami szyby czołowej w stopniu całkowitym i rozerwaniami poszycia blachy drzwi przednich, lewych na całej ich długości.

Te dwa przykłady ukazują, jak ważnym czynnikiem spójności z rzeczywistymi uszkodzeniami jest dokumentacja techniczna z miejsca zdarzenia. Często, samym tylko opisem nie bylibyśmy w stanie oddać rzeczywistego obrazu zastanego po zdarzeniu.

Podobnie przedstawia się problem, gdy w protokole oględzin miejsca wypadku drogowego ujawniony na nawierzchni asfaltowej ślad traseologiczny zostanie błędnie opisany jako „ślad blokowania koła”, a ponadto, w toku powypadkowych oględzin pojazdu, utrwalonych m.in. w dokumentacji fotograficznej, okaże się, że samochód, który go pozostawił, był wyposażony w system ABS.

Po pierwsze, może się pojawić problem dotyczący sprawności ABS w warunkach ujawnienia śladów „blokowania kół”, jak też, jeżeli stan techniczny samochodu nie zostanie należycie sprawdzony pod kątem jego sprawności, to ta kwestia będzie podnoszona przy „obronie” kierowcy w kontekście mniejszego opóźnienia uzyskiwanego przez samochód hamujący z zablokowanymi kołami (czyli mniejszej prędkości początkowej hamowania niż w przypadku hamowania z wykorzystaniem systemu ABS).

Podobne uwagi można poczynić w odniesieniu do śladów bocznego znoszenia kół, często mylonych ze śladami zarzucania kół (samochód jest zarzucany na skutek intensywnego bocznego znoszenia lub bocznego poślizgu kół). Nieumiejętne rozpoznanie i opisywanie ich zamiennie jest kategorycznym błędem. Ślady te pozwalają m.in. na odtworzenie usytuowania kół znaczących je, a tym samym na ustalenie położenia pojazdu (także kątowego, np. w stosunku do osi jezdni) w każdej fazie ruchu, ze znaczeniem śladów.

(...)

st. asp. Jolanta Zawałeń
młodszy wykładowca
Zakładu Szkoleń Specjalnych CSP

Pełna wersja artykułu Wybrane aspekty analizy śladów  na miejscu zdarzenia drogowego i ich znaczenie w rekonstrukcji wypadku w pliku PDF