Uzależnienia – choroba XXI wieku. Zjawisko – mechanizmy – przyczyny – terapia

Uzależnienia, obok chorób układu oddechowego i nowotworów, są najszybciej rozwijającym się zagrożeniem zdrowia Polaków. Te o charakterze chemicznym dotyczą ponad miliona dzieci, młodzieży i dorosłych, natomiast uzależnienia o charakterze behawioralnym są problemem dotyczącym 1,5–2 mln osób. Jeszcze większa jest liczba osób zagrożonych uzależnieniami, np. do eksperymentów z narkotykami przyznaje się niemal co czwarty nastolatek, a z NSP (dopalaczami) od 3 do 6% starszych nastolatków. Uzależnienia – jest ich wiele typów – są klasyfikowane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO (obecnie edycja ICD-11), w jej wielu działach, i są chorobami o specyficznych cechach, wyróżniających je na tle innych problemów zdrowotnych. Ich leczenie jest złożonym procesem obejmującym diagnozę, terapię/leczenie bezpośrednie (farmakologiczne i niefarmakologiczne), rehabilitację i wsparcie społeczne. W artykule przedstawiono analizę i klasyfikację problemu oraz jego kluczowe kwestie w perspektywie zagrożeń psychosomatycznych i społecznych, a także uwarunkowania terapii.

Uzależnienia są paradoksem współczesnego społeczeństwa wiedzy i edukacji. Ów paradoks polega na poszerzaniu się liczby uzależnionych od substancji i czynności w sytuacji masowej edukacji, dostępu do wiedzy oraz licznych działań profilaktyczno-prewencyjnych. Liczba uzależnionych rośnie z dekady na dekadę, a jednocześnie głębokim przeobrażeniom ulega ich struktura – widoczną tendencją jest wzrost zagrożeń w młodym pokoleniu oraz zachwianie skuteczności czynników ochronnych na poziomie rodziny. Uzasadnione jest wręcz stwierdzenie, że obecne modele edukacyjno-prewencyjne (szkolne i środowiskowe) są mało skuteczne, wynikiem czego są m.in.: utrzymywanie się znacznej liczby osób uzależnionych np. od alkoholu (około 1 mln Polaków wykazuje objawy uzależnienia alkoholowego), wysoki odsetek młodych ludzi uzależnionych od technologii cyfrowych (problem cyber disorder dotyczy około 20% 15–19-latków), rosnąca liczba młodych ludzi eksperymentujących z narkotykami lub mających z nimi kontakt co najmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy (około 10% populacji 15–34-latków).

(...)

dr hab. prof. WSBiP Mariusz Z. Jędrzejko
Centrum Profilaktyki Społecznej
Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości
dr Małgorzata Chmielewska
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu

Pełna wersja artykułu "Uzależnienia – choroba XXI wieku. Zjawisko – mechanizmy – przyczyny – terapia" w pliku PDF