podinsp. Robert Dąbrowski
Komenda Główna Policji

1. Czym jest demaskacja oraz jakie są jej rodzaje?

Biuro  Analiz  i  Dokumentacji  Kancelarii  Senatu  uważa,  iż whistleblowing  to  demaskacja  nielegalnych,  niemoralnych lub  bezprawnych  praktyk  zachodzących  w  najbliższym  otoczeniu². Z  kolei  Wojciech  Rogowski  z  Instytutu  Allerhanda  mianem whistleblowing  określa  działania  demaskujące  podejmowane samorzutnie przez pracownika będącego świadkiem nieprawidłowości w jego miejscu pracy³. Rodzaje  demaskatorstwa  to  whistleblowing  naturalny oraz motywowany, innym kryterium podziału może być ujawnianie wewnętrzne, zewnętrzne oraz na szerokim forum.

Whistleblowing  naturalny  (autonomous  whistleblowing)  to spontaniczne demaskowanie nieprawidłowości, szczególnie gdy naruszają one bezpieczeństwo pracownika, ale również, gdy zagrażają jego szerszemu otoczeniu społecznemu, w tym funkcjonowaniu państwa⁴.

Pojęcie  whistleblowingu  motywowanego,  instytucjonalnego (legal – backed whistleblowing) jest pojęciem znacznie obszerniejszym od whistleblowingu naturalnego. W przypadku zaistnienia  w  danej  organizacji  infrastruktury  umożliwiającej  sprawne  przekazywanie  właściwym  organom  informacji o nieprawidłowościach, weryfikację tych informacji oraz pomoc w ewentualnym procesie sądowym możemy mówić o demaskacji motywowanej⁵. Innym  kryterium  podziału,  zaproponowanym  przez  Wielką Brytanię w ramach ustawy o ujawnianiu w interesie publicznym  informacji  poufnych,  jest  ujawnienie  wewnętrzne, zewnętrzne, oraz na szerokim forum⁶.

Cały artykuł do pobrania w pliku PDF