Można daktyloskopować!

Od ponad stu lat we wszystkich rozwiniętych państwach świata funkcjonują policyjne bazy danych daktyloskopijnych. W Polsce takie zbiory są prowadzone przez Centralną Registraturę Daktyloskopijną – jednostkę organizacyjną Zakładu Daktyloskopii Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji. Jej istnienie umożliwia praktyczną realizację jednego z zasadniczych zadań, przed jakimi stoi kryminalistyka, czyli identyfikację sprawców przestępstw, osób o nieustalonej tożsamości oraz N.N. zwłok. Aby jednak bazy danych, takie jak CRD, właściwie funkcjonowały, niezbędne jest spełnienie kilku warunków, spośród których najbardziej krytycznym jest stałe zasilanie owych zbiorów materiałem porównawczym pobieranym od osób daktyloskopowanych.

Pod względem prawnym daktyloskopowanie osób celem wprowadzenia ich kart do zbiorów kryminalistycznych jest regulowane przez art. 20 ustawy o Policji, którego pierwotne brzmienie pozwalało na gromadzenie danych pochodzących od szerokiego grona osób. Zgodnie z ust. 2a tego artykułu zaliczono do nich:

  • osoby podejrzane o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego,
  • nieletnich dopuszczających się czynów zabronionych przez ustawę jako przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego,
  • osoby o nieustalonej tożsamości lub usiłujące ukryć swoją tożsamość,
  • osoby poszukiwane, także bez ich wiedzy i zgody.

Ta sytuacja prawna pozwalała przede wszystkim na daktyloskopowanie zdecydowanej większości sprawców przestępstw, którym postawiono stosowne zarzuty, i wiązała się z bieżącym uzupełnianiem Centralnej Registratury Daktyloskopijnej o setki tysięcy kart daktyloskopijnych rocznie. Dzięki temu realizowano tysiące tzw. wywiadów daktyloskopijnych, pozwalających głównie na ustalanie tożsamości N.N. osób i zwłok. Zbiory daktyloskopijne nabrały znacznie większego znaczenia z chwilą uruchomienia w Polsce na początku XXI w. systemu automatycznej identyfikacji daktyloskopijnej AFIS (skrót od Automated Fingerprint Identification System). Od tego momentu możliwa stała się sprawna i szybka identyfikacja sprawców przestępstw na podstawie śladów pozostawianych przez nich na miejscach zdarzeń, co stanowiło rewolucyjną zmianę funkcjonalną w zakresie wykorzystania zbiorów daktyloskopijnych.

Ten stan rzeczy obowiązywał do 2006 r., gdy nastąpiła zmiana art. 20 ustawy o Policji, wymuszona przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2005 r. (sygn. akt K 32/04), uznający art. 20 ust. 2 ustawy o Policji w ówczesnym brzmieniu za niezgodny z art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Z uzasadnienia ww. wyroku wynika, że głównym zarzutem sędziów Trybunału Konstytucyjnego wobec ówczesnej treści art. 20 ustawy o Policji było to, że nie precyzował on, w jakich sytuacjach można gromadzić informacje o osobach podejrzanych o popełnienie przestępstwa ściganego z urzędu i nie określał rodzajów tych informacji w sposób wyczerpujący.

W konsekwencji do art. 20 został wprowadzony ust. 2c o następującej treści: „Informacji, o których mowa w ust. 2a, nie pobiera się, w przypadku gdy nie mają one przydatności wykrywczej, dowodowej lub identyfikacyjnej w prowadzonym postępowaniu”.

W ślad za zmianą treści przepisów prawa pojawiła się też ich obowiązująca interpretacja, opracowana w 2006 r. w Biurze Kryminalnym KGP, przy udziale Biura Wywiadu Kryminalnego KGP, Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP i Biura Prawnego KGP, zgodnie z którą:

  • przydatność wykrywcza to możliwość wykorzystania danych podczas realizowania czynności polegających na uzyskiwaniu coraz to nowych informacji, w szczególności związanych z wyjaśnianiem okoliczności, w związku z którymi prowadzone jest postępowanie, wykryciem sprawcy przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego lub ustalaniem składników majątku na poczet zabezpieczenia wykonania orzeczeń;
  • przydatność dowodowa to możliwość wykorzystania danych w prowadzonym postępowaniu przygotowawczym lub w toku wykonywania czynności wyjaśniających w sprawie nieletniego, szczególnie podczas oględzin, okazań, przeprowadzanych badań, zbierania danych osobopoznawczych lub potwierdzania zgromadzonych dowodów;
  • przydatność identyfikacyjna to możliwość wykorzystania danych podczas ustalania lub potwierdzania tożsamości osoby.

W świetle powyższej interpretacji policjant mógł pobrać (uzyskać) od jednej z wymienionych w art. 20 ust. 2a ustawy o Policji kategorii osób odbitki linii papilarnych, a następnie przekazać je do Centralnej Registratury Daktyloskopijnej za pośrednictwem Registratury Wojewódzkiej, gdy w konkretnym postępowaniu miały one przydatność wykrywczą, dowodową lub identyfikacyjną. Przykładowo, jeżeli na miejscu kradzieży z włamaniem nie ujawniono i nie zabezpieczono śladów daktyloskopijnych, nie można było pobrać i zarejestrować odwzorowań linii papilarnych od osoby podejrzanej, bo według obowiązującej interpretacji były nieprzydatne w tym postępowaniu, gdyż nie można było dokonać badań porównawczych z powodu braku materiału dowodowego.

(...)

 

podinsp. Jarosław Piotrowski
Zastępca Kierownika
Zakładu Szkoleń Specjalnych CSP

st. asp. Artur Łasocha
instruktor
Zakładu Szkoleń Specjalnych CSP

 


Pełna wersja artykułu "Można daktyloskopować!" w pliku PDF